Hemoroidy - przyczyny, objawy i leczenie żylaków odbytu; domowe sposoby na hemoroidy

Data publikacji: 02.07.2019 ,Data aktualizacji: 17.05.2023
Potoczną nazwę „hemoroidy” (guzki krwawnicze) znają wszyscy i jednoznacznie kojarzą ze wstydliwą przypadłością osób w wieku podeszłym, głównie kobiet. W rzeczywistości choroba hemoroidalna dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet, i to w różnym wieku. Jest to najczęstsza choroba proktologiczna, która występuje u znacznej części populacji osób dorosłych.
hemoroidy

Z wiekiem częstość występowania dolegliwości hemoroidalnych zdecydowanie wzrasta, a po 50 roku życia może dotyczyć nawet 40–60% z nas. Objawy kojarzone z chorobą hemoroidalną to najczęściej bezbolesne krwawienie z odbytu w trakcie lub po defekacji. W przypadku wystąpienia powikłań choroby hemoroidalnej pojawia się tępy ból w okolicy odbytu, często towarzyszący zmianom guzkowatym w okolicy lub wewnątrz odbytu. Nierzadko występuje też świąd i pieczenie.

Hemoroidy to nieprzyjemna dolegliwość, która nie zniknie sama. Dlatego ignorowanie objawów, takich jak swędzenie czy pieczenie odbytu, może prowadzić do długotrwałego uczucia dyskomfortu. W dalszej perspektywie nieleczone hemoroidy mogą prowadzić do powstawania żylaków odbytu oraz innych groźnych schorzeń.

Jakie są przyczyny i objawy hemoroidów? Czym są hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne? Jak wygląda leczenie choroby? Czy żylaki odbytu można wyleczyć domowymi sposobami? Przeczytaj artykuł przygotowany przez naszych Ekspertów.

 

Spis treści:


Czym są hemoroidy?

Hemoroidy to struktura anatomiczna występująca u każdego człowieka, nie u każdego jednak powoduje dolegliwości i objawy chorobowe. Jest to splot naczyniowy nazwany splotem odbytniczym wewnętrznym. Występuje on pod błoną śluzową pokrywającą odbyt i jest utworzony przez zakończenia tętnicy odbytniczej górnej. Splot ten ma połączenie z innym splotem naczyniowym zewnętrznym, znajdującym się pomiędzy mięśniami zwieraczami odbytu, który łączy się dodatkowo ze splotem podskórnym. Jak wyglądają hemoroidy? Mają one formę wypukleń błony śluzowej do wewnątrz odbytu, wypełnionych wspomnianymi połączeniami naczyniowymi i tworzącymi charakterystyczne poduszeczki naczyniowe w górnej części kanału odbytu.

U człowieka hemoroidy to w dużej mierze pozostałość rozwoju ewolucyjnego, a ich rola jest ograniczona i polega głównie na wspomaganiu utrzymywania szczelności odbytu, głównie podczas trzymania gazów. Guzki krwawnicze najczęściej w liczbie trzech lub rzadziej czterech w swoim naturalnym położeniu znajdują się wewnątrz kanału odbytu, ok. 1,5 cm od jego brzegu, nieco powyżej tzw. linii zębatej.

Patologiczne powiększenie hemoroidów określane jest jako choroba hemoroidalna – nazywane potocznie, ale jednocześnie nieprawidłowo – żylakami odbytu. Właśnie to położenie guzków oraz ich wielkość stanowi podstawę klasyfikacji zaawansowania choroby hemoroidalnej. Pojęcie „żylaki odbytu” dotyczy splotów naczyniowych położonych wokół kanału na zewnątrz odbytu. Stanowią one odrębną jednostkę anatomiczną, ale mogą również dawać dolegliwości.

Z chorobą hemoroidalną bardzo często związane są fałdy skórne okolicy odbytu, mające charakter wypustek lub guzków, przez wielu pacjentów traktowane jako właściwe hemoroidy lub rozpoznawane jako zewnętrzne żylaki odbytu, którymi jednak nie są. Fałdy to rozciągnięte i przerośnięte fragmenty anodermy, czyli skóry okolicy odbytu, powstające na skutek zakrzepów w zewnętrznych ścianach naczyń żylnych odbytu. Mogą one powodować szereg nieprzyjemnych dolegliwości pod postacią świądu odbytu czy bólu. Są również powodem dyskomfortu ze względu na problemy z utrzymaniem czystości tej okolicy oraz ze względów estetycznych, szczególnie u młodych kobiet.

hemoroidy


Przyczyny żylaków odbytu

Przyczyn powstawania hemoroidów jest wiele, podobnie jak wiele jest teorii dotyczących ich patogenezy. Najogólniej można powiedzieć, że każda sytuacja doprowadzająca do upośledzenia przepływu krwi w splotach naczyniowych tej okolicy sprzyja powstawaniu objawów choroby. Do najczęstszych zalicza się czynniki dietetyczne, dietę ubogobłonnikową, pikantną, bogatą w używki, której skutkiem są zaparcia i nieregularne wypróżnienia. Należy również wspomnieć o biegunkach czy stanach zapalnych je wywołujących.

Ważną przyczyną występowania hemoroidów jest również zwiększone ciśnienie wewnątrzbrzuszne, co najczęściej wiąże się z pracą wymagającą długotrwałego pozostawania bez ruchu w pozycji stojącej, siedzącej lub kucznej, czy też intensywny wysiłek fizyczny (głównie dźwiganie i podnoszenie ciężarów). Należy tu oczywiście wspomnieć o ciąży, która w sposób naturalny wiąże się z wystąpieniem dolegliwości hemoroidalnych. Prawie połowa kobiet po porodzie cierpi z powodu guzków krwawniczych.

Długotrwała jazda na rowerze lub samochodem także sprzyja pojawieniu się dolegliwości. Często hemoroidy uważane są za chorobę zawodową kierowców. Duże znaczenie ma również zbyt mała ilość wypijanych płynów i nadużywanie alkoholu, co doprowadza do osłabienia naczyń. Do objawów choroby może dojść też w przypadku współistnienia innych przewlekłych chorób, takich jak nadciśnienie, niewydolność krążenia czy marskość wątroby.

Należy również wspomnieć o uwarunkowaniach genetycznych, głównie związanych z zaburzeniami struktury kolagenu i elastyny. Ponadto, choroba hemoroidalna współistnieje z innymi zaburzeniami naczyniowymi, np. żylakami kończyn dolnych.

 


Hemoroidy – objawy

Hemoroidy, podobnie jak inne choroby odbytu, to temat dla wielu niewygodny, niechętnie zgłaszany przez pacjentów i równie niechętnie traktowany przez sporą grupę lekarzy.

W przeprowadzonych badaniach okazało się, że choroby odbytu razem z niektórymi chorobami zakaźnymi należą do najbardziej wstydliwych w naszym społeczeństwie. Związane jest to często z wychowaniem, religią czy brakiem odpowiedniej edukacji. Odbyt w naszej kulturze traktowany jest jako okolica „brudna”, o której się mówi niechętnie. Strach, wstyd i niechęć przed badaniem powoduje, że w naszym kraju częstość wykrywania zaawansowanych i przez to często nieuleczalnych chorób odbytu i odbytnicy należy do najwyższych w Europie.

Nieprzyjemne objawy związane z odbytem są często lekceważone, a wizyta u lekarza odkładana. Głównym objawem hemoroidów jest krwawienie z odbytu. Nasilenie krwawienia może być różne: od śladu na papierze toaletowym do znacznej utraty krwi powodującej anemizację. Pojawienie się krwi w stolcu lub po jego oddaniu nie może być bagatelizowane chociażby ze względu na to, że jest również objawem o wiele poważniejszych chorób jelita grubego, np. nowotworów a także raka odbytu. W każdym przypadku pojawienia się krwi należy niezwłocznie udać się do lekarza specjalisty, najlepiej proktologa, celem wykonania koniecznych badań.

Hemoroidom często również towarzyszy uczucie niepełnego wypróżnienia podczas oddawania stolca, czasami występuje świąd, pieczenie, a rzadziej ból w okolicy odbytu. Ból jest typowy dla ostrych powikłań choroby hemoroidalnej, głównie stanu zapalnego, obrzęku i uwięźnięcia guzków krwawniczych, co często wiąże się również z pojawieniem się różnej wielkości guzków, które można wyczuć w okolicy odbytu. W przypadkach przewlekłego wypadania hemoroidów, czyli w zaawansowanych postaciach choroby, występuje głównie świąd i pieczenie. Objawy nie muszą występować razem, czasem choroba przebiega bez krwawienia, a czasem jedynym bądź dominującym objawem jest właśnie krwawienie.

Ze względu na stale wzrastającą liczbę zachorowań na nowotwory jelita grubego w naszym kraju, w tym na nowotwory odbytnicy, które najczęściej manifestują się występowaniem krwi w stolcu, należy każde krwawienie z odbytnicy zweryfikować w celu wykluczenia choroby nowotworowej.

Również inne objawy ze strony odbytu i odbytnicy, jak ciągłe parcia na stolec, uczucie niepełnego wypróżnienia, biegunki, zaparcia lub naprzemienne biegunki i zaparcia, powinny być dokładnie wyjaśnione przed podjęciem jakiegokolwiek leczenia choroby hemoroidalnej, gdyż mogą one maskować objawy innych chorób. Zdarza się dość często, że niezdiagnozowana choroba nowotworowa jest leczona zachowawczo jako choroba guzków krwawniczych.

 


Leczenie hemoroidów

Rozpoznanie hemoroidów zwykle obejmuje badanie fizyczne przez lekarza oraz wywiad medyczny, w którym pacjent opisuje swoje objawy i historię choroby. Lekarz może także przeprowadzić badanie proktologiczne (palcem przez odbyt), w którym ocenia stan odbytnicy i odbytu, aby zdiagnozować hemoroidy i wykluczyć inne choroby.

W niektórych przypadkach lekarz może zalecić badania dodatkowe, takie jak kolonoskopia, aby wykluczyć inne choroby przewodu pokarmowego, takie jak np. rak jelita grubego.

Sama obecność hemoroidów jako niezmienionych struktur anatomicznych nie jest wskazaniem do leczenia. Metody leczenia choroby hemoroidalnej zależą od jej objawów oraz od stopnia zaawansowania. W celu ustalenia nasilenia zmian najczęściej stosuje się czterostopniową klasyfikację choroby, która bierze pod uwagę wielkość i położenie guzków.

  • Stopień I – hemoroidy widoczne jedynie w badaniu wziernikowym, powyżej linii grzebieniastej.
  • Stopień II – hemoroidy wypadające z kanału odbytu w trakcie parcia i samoistnie powracające do normalnej pozycji po jego zakończeniu.
  • Stopień III – hemoroidy wypadające z kanału odbytu w trakcie parcia i wymagające odprowadzenia przez chorego do normalnej pozycji.
  • Stopień IV – hemoroidy nieodprowadzalne ze skłonnością do przekrwienia, obrzęków, zakrzepów i martwicy.   

W przypadku choroby hemoroidalnej w początkowym okresie, czyli w I i II stopniu zaawansowania, wskazane jest leczenie zachowawcze. W tym okresie jest to leczenie podstawowe. W pozostałych okresach leczenie zachowawcze powinno być stosowane jako uzupełniające. Bardzo istotnym elementem leczenia jest uregulowanie rytmu wypróżnień, dlatego duże znaczenie mają zalecenia dietetyczne. Zaleca się unikać spożywania kawy, mocnej herbaty, ostrych przypraw, alkoholu, czynników zapierających, jak np. czekolada, orzechy, tłuszcze zwierzęce, a wprowadzenie pokarmów bogatobłonnikowych, takich jak warzywa, owoce, ciemne pieczywo, otręby.

Ważne jest również ograniczenie czasu przebywania na toalecie i unikanie wzmożonego parcia na stolec. W tym okresie stosuje się leki działające miejscowo w postaci czopków, maści, kremów zwierających środki ściągające, osłaniające, przeciwzapalne i miejscowo znieczulające. Preparaty te nie likwidują choroby, lecz jedynie część jej objawów. Wspomagająco można stosować preparaty wzmacniające naczynia krwionośne.

W przypadku braku poprawy po leczeniu zachowawczym, przy nawracających dolegliwościach, w mało- lub średniozaawansowanych postaciach choroby (I, II, III stopień) oraz w przypadkach kiedy pacjent nie nadaje się do leczenia operacyjnego, można zastosować leczenie instrumentalne (małoinwazyjne) – jest dobrą alternatywą do leczenia operacyjnego. Bardzo intensywny rozwój metod instrumentalnych jest związany z jednej strony z niechęcią i obawami przed zabiegiem operacyjnym, z drugiej strony umożliwia leczenie w warunkach ambulatoryjnych, które dobrze przeprowadzone są niebolesne lub dolegliwości bólowe są nieznaczne, a okres rekonwalescencji bardzo krótki.

Wśród metod instrumentalnych można wymienić metodę gumowej podwiązki – Barrona, krioterapię, skleroterapię, fotokoagulację, THD, DGHL i wiele innych. Należy również pamiętać o tym, że mnogość metod świadczy o tym, że nie ma jednej metody idealnej, a jej wybór powinien być szczegółowo omówiony. Zastosowanie metod instrumentalnych, małoinwazyjnych, pozwoliło bardzo znacznie zmniejszyć liczbę chirurgicznych wycięć hemoroidów.

Choroba hemoroidalna często trwa wiele lat, aż do chwili, kiedy osiąga III lub IV stopień zaawansowania. Wtedy leczenie instrumentalne zazwyczaj staje się niemożliwe i chory jest kierowany do leczenia operacyjnego. Istnieje kilka metod radykalnego leczenia chirurgicznego, które polegają na wycięciu splotów naczyniowych oraz podwiązaniu naczyń doprowadzających do nich krew.

Musimy jednak pamiętać, że leczenie zabiegowe czy też operacyjne nie jest wolne od powikłań, które mogą nieraz doprowadzić do poważnego kalectwa, jakim jest zwężenie odbytu, czy też uszkodzenie aparatu zwieraczowego i nietrzymanie gazów lub stolca. Wreszcie chory może nie wyrażać zgody na leczenie zabiegowe bądź też mogą istnieć przeciwwskazania do tego typu leczenia. Uważa się, iż tylko 10–20% chorych z chorobą hemoroidalną wymaga zabiegu operacyjnego. Są to z reguły pacjenci z IV stopniem choroby, wypadaniem odbytu, a także ci, u których zawiodło leczenie zachowawcze i instrumentalne.

W leczeniu choroby hemoroidalnej najważniejsze jest, by Pacjent pokonał lęk i skrępowanie w celu wczesnego zdiagnozowania choroby, co umożliwi skuteczne leczenie za pomocą wybranej metody.


Domowe sposoby na hemoroidy

Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc w opóźnieniu występowania objawów hemoroidów lub nawet jej zapobiec.

  • Stosuj urozmaiconą dietę: pokarmy bogate w błonnik, dużo produktów zbożowych, chleb razowy, owoce, warzywa.
  • Pij dużo wody i soków, co najmniej 1,5–2 litra na dobę.
  • Unikaj potraw, które mogą wywoływać podrażnienie (pikantnych, alkoholu) lub pobudzenie jelit (kawa, herbata).
  • Wykonuj regularnie ćwiczenia gimnastyczne, chodź na spacery, pływaj. Unikaj jazdy konnej i jazdy na rowerze.
  • Unikaj noszenia dużych ciężarów.
  • Korzystaj z toalety w określonym czasie, np. po obudzeniu się, po wypiciu szklanki wody; jeżeli papier toaletowy powoduje podrażnienie skóry odbytu, zastosuj chusteczki dla niemowląt. Nie spędzaj zbyt dużo czasu na toalecie.
  • Nie noś obcisłej odzieży.
  • Szczególnie przestrzegaj zasad higieny osobistej, unikaj materiałów, które mogą być przyczyną podrażnienia przy dłuższym stosowaniu.
  • Nie przebywaj zbyt długo w ciepłych miejscach.
  • Unikaj siedzącego trybu życia.

Przy odrobinie regularności i konsekwencji chorobę hemoroidalną możesz pokonać!

 


Wypadające hemoroidy

Wypadające hemoroidy dają jednoznaczne objawy, które trudno przegapić. Po wypróżnianiu w odbycie pojawia się guzek, który cofa się samoistnie. Z czasem zostaje na miejscu już na stałe i powoduje spory dyskomfort oraz ból. To z kolei prowadzi do poważnych stanów zapalnych, a nawet zakrzepicy, która jest zagrożeniem dla zdrowia. Do kogo zgłosić się mają podejrzenie powiększonych, wypadających hemoroidów? Jak wyglądają guzki? Co zrobić, aby łagodzić dolegliwości bólowe i zmniejszyć obrzęk? Jak się ma MSM a hemoroidy? Na te i wiele innych pytań w pierwszej kolejności trzeba szukać odpowiedzi u internisty. To on zadecyduje o wystawieniu skierowania do specjalisty -chirurga, jakim jest proktolog.


Hemoroidy w ciąży

Hemoroidy to powszechna dolegliwość, która dotyczy wielu kobiet w ciąży. Hemoroidy w ciąży powstają zwykle na skutek zwiększonego ciśnienia na żyły w okolicach odbytu i miednicy, spowodowanego przez wzrost macicy i zwiększoną ilość krwi krążącej w organizmie kobiety w ciąży.

Według różnych szacunków, hemoroidy dotyczą od 20% do 50% ciężarnych. Objawy choroby hemoroidalnej w ciąży mogą obejmować ból, swędzenie, pieczenie, krwawienie z odbytu, dyskomfort podczas siedzenia oraz uczucie pełności lub ciężkości w okolicy odbytu.

Leczenie hemoroidów w ciąży zwykle skupia się na łagodzeniu objawów i poprawie stanu skóry i błon śluzowych okolicy odbytu. W przypadku łagodnych objawów hemoroidów, lekarz może zalecić zmiany w diecie i stylu życia, takie jak dieta bogata w błonnik, regularne ćwiczenia fizyczne i unikanie długiego siedzenia lub stania.

Leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe, takie jak kremy lub maści na hemoroidy, mogą pomóc złagodzić ból i dyskomfort związany z hemoroidami w ciąży. Niektóre z nich zawierają składniki łagodzące ból i zmniejszające stan zapalny.

W przypadku silnych objawów hemoroidów w ciąży, lekarz może zalecić zabiegi chirurgiczne, takie jak skleroterapia, ligacja gumkowa, wycięcie hemoroidów lub hemoroidyktomia, w zależności od stopnia zaawansowania choroby i objawów pacjenta. Jednak ze względu na ryzyko powikłań, zwykle zaleca się unikanie interwencji chirurgicznych podczas ciąży.

W każdym przypadku hemoroidów u kobiet w ciąży, leczenie powinno być ustalone indywidualnie przez lekarza, z uwzględnieniem objawów pacjenta i stopnia zaawansowania choroby, a także wpływu na zdrowie mamy i dziecka.


Literatura tematu:

  • Varut Lohsiriwat Hemoroidy: od podstawowej patofizjologii do leczenia klinicznego (Hemorrhoids: From basic pathophysiology to clinical management);
  • Banov L Jr, Knoepp LF Jr, Erdman LH, Alia RT. Postępowanie w chorobie hemoroidalnej (Management of hemorrhoidal disease);
  • Iain M.G. Cleator Hemoroidy (Hemorrhoid);
  • Higuero T, Abramowitz L, Castinel A, Fathallah N, Hemery P, Laclotte Duhoux C, Pigot F, Pillant-Le Moult H, Senéjoux A, Siproudhis L, Staumont G, Suduca JM, Vinson-Bonnet B Wytyczne dotyczące leczenia hemoroidów (Guidelines for the treatment of hemorrhoids).
Data dodania 02.07.2019
Data ostatniej aktualizacji 17.05.2023