Czym są choroby weneryczne?

Data publikacji: 18.04.2024
Czas czytania: 9 minut

Choroby weneryczne to choroby przenoszone drogą płciową. Do zakażenia tym typem choroby może dojść drogą płciową, czyli podczas stosunku seksualnego. Przyczyną każdej z nich są bakterie i wirusy. Ich objawy są różnorodne – to zazwyczaj objawy skórne, wydzieliny z narządów płciowych, objawy w innych narządach.

Diagnostyką i leczeniem chorób wenerycznych zajmuje się lekarz dermatolog-wenerolog. Niediagnozowane i nieleczone są dużym obciążeniem i mogą przybrać symptomy groźne dla różnych układów naszego organizmu.

Przeczytaj nasz artykuł i skorzystaj z pakietu badań w kierunku chorób wenerycznych w Centrum Medycznym Damiana. 


Spis treści:

Kiedy można zarazić się chorobą weneryczną?

Choroby weneryczne przenoszone są drogą płciową, do zakażenia dochodzi podczas stosunku seksualnego z osobą już zakażoną. Jednak trzeba pamiętać, że czynnik infekcyjny może być przeniesiony, kiedy nie dochodzi do stosunku z penetracją. Bakterie, wirusy oraz pasożyty wywołujące choroby przenoszone drogą płciową mogą bytować w wydzielinie, w skórze, oraz we krwi, która może się pojawić z powodu mechanicznego podrażnienia okolicy narządów płciowych.

Kto leczy choroby weneryczne?

Leczeniem chorób przenoszonych drogą płciową zajmuje się lekarz dermatolog-wenerolog. Specjalizacja dermatologiczna obejmuje też wenerologię. Zdarza się, że chorobę weneryczną może rozpoznać lub mieć podejrzenia wystąpienia choroby również ginekolog, urolog lub lekarz rodzinny. Skieruje on do wenerologa, który przeprowadzi wywiad, zleci specjalistyczne badania i wdroży leczenie.

Wzrost zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową

Statystyki wskazują, że liczba zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową z roku na rok rośnie. Według Światowej organizacji Zdrowia (WHO) rozpoznaje się rocznie 357 mln chorób przenoszonych drogą płciową (rzęsistkowica – 143 mln, chlamydioza – 131 mln, rzeżączka – 78 mln, kiła – 6 mln, opryszczka – 417 mln, HPV – ponad 291 mln kobiet, HIV – 36,7 mln).

W Europie najczęściej rozpoznaje się chlamydiozę, rzeżączkę, kiłę. W Polsce najwięcej odnotowanych zachorowań dotyczy kiły, rzeżączki, chlamydiozy. W 2021 roku stwierdzono 1127 przypadków, natomiast już w 2023 roku zdiagnozowano 2988 (wzrost o ponad 165% w ciągu dwóch lat), chlamydia – w 2021 roku zarejestrowano 283 przypadki, zaś w 2023 już u 977 stwierdzoną tę chorobę, w 2023 roku stwierdzono 601 przypadków rzeżączki. W Polsce nastąpił również wzrost zakażeń wirusem HIV. Od stycznia do końca października 2023 odnotowano ponad dwa i pół tysiąca przypadków, o ponad sto więcej niż przez cały 2022 rok.

Wielu ekspertów podkreśla, że statystyki te mogą być niekompletne, a skala problemu znacznie większa. Choroby przenoszone drogą płciową wywołują wstyd, mogą rozwijać się bezobjawowo, co może skutkować tym, że wiele osób nie zgłasza się do lekarza i nie podejmuje diagnostyki i leczenia.

Najczęstsze objawy chorób wenerycznych

Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się w okolicach narządów płciowych, ale mogą przebiegać również bezobjawowo w pierwszym okresie trwania choroby. W kolejnych fazach choroby, nieleczone mogą dawać objawy z innych narządów. Poniżej objawy, które powinny zaniepokoić po stosunku płciowym z osobą, której historii chorobowej nie znamy.

Objawy:

  • pieczenie i świąd okolic intymnych,
  • wysypka skórna, owrzodzenia, krostki, brodawki w okolicach intymnych,
  • upławy,
  • wydzielina z cewki moczowej (u kobiet i mężczyzn),
  • wydzielina z pochwy,
  • zapalenie cewki moczowej,
  • powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych,
  • ból, dyskomfort podczas stosunków płciowych,
  • ogólne złe samopoczucie.

Diagnostyka – jak wykryć chorobę weneryczną?

Diagnostykę w kierunku zakażenia chorobami przenoszonymi płciowo może zlecić lekarz, ale możemy wykonać testy sami po każdym ryzykownym kontakcie seksualnym z osobą o nieznanej historii chorobowej. Badania w kierunku chorób wenerycznych można wykonać również prywatnie, bez skierowania. Część z nich wykonywana jest z krwi (np. badania w kierunku HIV, kiły, opryszczki), a część w formie wymazu z dróg moczowo-płciowych. W przypadku mężczyzn materiał pobierany jest z cewki moczowej lub z rowka zażołędnego, u kobiet z pochwy, szyjki macicy, cewki moczowej.

W badaniach na choroby weneryczne istnieje „okienko serologiczne”. To okres, kiedy mimo zakażenia, badanie nie wykazuje jeszcze obecności choroby. Najlepiej odczekać 6-8 tygodni po potencjalnym kontakcie zakaźnym (okienko serologiczne jest inne dla różnych chorób). 

Pakiet badań wenerologicznych Warszawa

Centrum Medyczne Damiana oferuje pakiet badań wenerologicznych, który warto wykonać w celu diagnostyki najbardziej rozpowszechnionych chorób przenoszonych drogą płciową: wirusowego zapalenia wątroby typu B i C, zakażenia wirusem HIV, kiły oraz opryszczki jamy ustnej i narządów płciowych – ale także profilaktycznie, aby wykluczyć lub potwierdzić ewentualne bezobjawowe zakażenie wirusami bądź bakteriami przenoszonymi drogą płciową. Pakiet jest przeznaczony dla kobiet i mężczyzn.  

KUP ONLINE

Dlaczego warto robić testy diagnostyczne?

Niezdiagnozowane i nieleczone choroby weneryczne mogą być przyczyną poważnych komplikacji zdrowotnych i powodować problemy neurologiczne, kardiologiczne, problemy układu moczowo-płciowego, a także bezpłodność. Nieleczone infekcje mogą przekazywać się partnerom seksualnym. Stanowią zagrożenie dla kobiet w ciąży i ich noworodków.

Leczenie chorób wenerycznych

Leczenie każdej choroby wenerycznej przebiega w inny sposób zgodnie z opracowanym standardem leczenia. Te wywołane przez bakterie leczone są antybiotykami, choroby o podłożu wirusowym innymi lekami. Istotne jest jednoczesne leczenie wszystkich partnerów seksualnych zarażonej osoby.

Najczęstsze choroby przenoszone drogą płciową

Kiła

Jest to choroba zakaźna wywoływana przez bakterię krętek blady (łac. Treponema pallidum). Charakteryzuje się obecnością okresów objawowych i bezobjawowych. W przebiegu  może dochodzić do samoistnego ustępowania zmian chorobowych i przechodzenia choroby w stan utajony. Typowe objawy: 

Kiła I okresu – owrzodzenia pierwotne, które są niebolesne i znajdują się w okolicy zewnętrznych narządów płciowych, okolicy okołoodbytniczej, jamy ustnej oraz powiększonych regionalnych węzłów chłonnych. Objawy pojawiają się zazwyczaj 3-4 tygodnie po kontakcie seksualnym.

Kiła II okresu od 9 tygodnia do roku po zakażeniu – zmiany skórne, wykwity na błonach śluzowych, powiększenie węzłów chłonnych, czasami  bóle głowy, złe samopoczucie, podwyższona temperatura. Od 9 do 16 tygodni od zakażenia może pojawić się typowa symetryczna osutka plamista na bocznych powierzchniach tułowia, na przedramionach, która nie powoduje dolegliwości i ustępuje po 2-3 tygodniach. Na błonach śluzowych jamy ustnej pojawiają się plamki, nadżerki, grudki. Może wystąpić  kiłowe zapalenie gardła, angina kiłowa, łysienie kiłowe, bielactwo kiłowe (mogą pojawić się 6 miesięcy po zakażeniu).

Kiła objawowa późna pojawia się po 5-10 latach od zakażenia i dotyczy różnych narządów i układów. Wyróżnia się kiłę kilakowatą (skóry i błon śluzowych, kości, narządów wewnętrznych), kiłę sercowo-naczyniową, kiłę układu nerwowego. Kiła w ciąży może doprowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu oraz rozwoju kiły wrodzonej u dziecka.

Chorobę rozpoznajemy na podstawie obrazu klinicznego oraz obecności krętków bladych w wydzielinie ze zmian chorobowych i/lub dodatnich odczynów serologicznych.

Leczenie obejmuje pacjentów z rozpoznaną kiłą i ich partnerów seksualnych. W leczeniu wykorzystuje się antybiotyki. Niepoprawnie leczona prowadzi do ciężkich powikłań ze strony wielu narządów i układów, w tym układu nerwowego.

Rzeżączka

Rzeżączka jest jedną z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową. Wywołują ją bakterie Gram-ujemne dwoinki rzeżączki (Neisseria gonorrhoea). Może też współistnieć z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt seksualny (genitalno-genitalny, genitalno-analny, oralno-genitalny lub oralno-analny). Matka chorująca na rzeżączkę może zakazić noworodka w czasie porodu.

Zakaźność rzeżączki trwa od kilku dni do dwóch tygodni: u mężczyzn 2–5 dni – kiedy pojawia się zapalenie przedniego odcinka cewki moczowej, u kobiet 7-14 dni, kiedy występuje zapalenie kanału szyjki macicy. W przypadku jednorazowego stosunku dopochwowego ryzyko zakażenia ocenia się na 60–90% dla kobiety i 20–40% dla mężczyzny. Okres inkubacji rzeżączki wynosi 3-7dni.

Objawy są różne dla mężczyzn i kobiet.

U mężczyzn

U mężczyzn zakażenie jest zwykle objawowe, rzadziej towarzyszą mu niewielkie objawy lub brak objawów, przebiega jako rzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, jako ostre zapalenie przedniego odcinka cewki moczowej (najczęstsza postać) lub zapalenie tylnego odcinka cewki moczowej.

Objawy: dość obfita wydzielina z cewki moczowej, początkowo o charakterze śluzowo-ropnym, a potem ropnym. U niektórych chorych może być ona mniej obfita, śluzowo-ropna lub śluzowa. Dodatkowo, zakażony może odczuwać bolesne parcie na mocz, ból i pieczenie przy oddawaniu moczu oraz bolesne wzwody. W zaostrzeniu choroby może wystąpić silny, kłujący ból w cewce moczowej zwiększający się w czasie oddawania moczu. Obserwuje się zaczerwienienie ujścia cewki moczowej. W przypadku braku leczenia infekcja może przejść na tylny odcinek cewki moczowej i pozostałe odcinki dróg moczowo-płciowych.

U kobiet

Rzeżączka u kobiet ma stosunkowo niewiele objawów lub ich brak. Często zakażenie jest rozpoznane po zakażeniu partnera lub podczas wizyty u ginekologa. Najczęstszą postacią rzeżączki u kobiet jest zapalenie kanału szyjki macicy, zakażenie cewki moczowej, odbytu.

Objawy: zwiększenie ilości lub zmiana charakteru upławów, mogą być obfite, ropne lub skąpe, śluzowo-ropne lub śluzowe, ból podbrzusza, pieczenie przy oddawaniu moczu, może pojawić się zapalenie sromu, krwawienia międzymiesiączkowe, krwawienia podczas stosunków, nasilone krwawienia miesięczne. Rzeżączka może umiejscowić się poza narządami płciowymi i przybrać formy zapalenia odbytu, zapalenia gardła, zapalenia spojówek. 

Chlamydia

Chlamydia (chlamydioza) wywoływana jest przez bakterie zwana trachomatis. Okres inkubacji chlamydiozy to 3–7 tygodni. Zakażenie może przebiegać bezobjawowo lub z niewielkimi objawami: u mężczyzn może pojawić się niewielki wyciek z cewki moczowej (najczęściej rano), ból, pieczenie, mrowienie, dyskomfort w czasie oddawania moczu lub wkrótce po oddaniu moczu, u kobiet mogą pojawić się upławy, świąd okolic intymnych, ból w podbrzuszu, pieczenie w trakcie oddawania moczu, ból podczas stosunku, krwawienie między miesiączkami. Nieleczona chlamydioza może u kobiet prowadzić do niepłodności, zwiększać ryzyko ciąży pozamacicznej czy raka szyjki macicy. U mężczyzn nieleczone zakażenie może wywołać zapalenie najądrzy.

Zapalenia cewki moczowej

Proces choroby dotyczy zapalenia cewki moczowej u mężczyzn, a u kobiet kanał szyjki macicy oraz cewki moczowej może być wywołany przez te same bakterie, co chlamydia i rzeżączka, a także przez Mycoplasmę genitalium, Ureaplamę urealitycum rzadziej przez Trichomonas vaginalis, wirusa HSV, Gardenellę vaginalis, Candida albicans. Aby stwierdzić, która bakteria wywołała zapalenie cewki moczowej, należy przeprowadzić badania. Dodatni wynik badania mikroskopowego i hodowli lub NAATs potwierdza rozpoznanie rzeżączki, a dodatni wynik immunofluorescencji bezpośredniej lub NAATs wskazuje na chlamydiozę.

Opryszczka narządów płciowych

Jest to choroba wirusowa wywoływana przez wirus opryszczki typu 2 (HSV 2), czasami przez wirus opryszczki typu 1 (HSV). Zakażenie HSV 1 często stwierdza się u młodych kobiet oraz u homoseksualnych mężczyzn. Zakażenie HSV w ciąży oraz w okresie okołoporodowym może być niebezpieczne dla płodu oraz noworodka. Do zakażenia może dojść od partnera, który nie ma objawów opryszczki.

Okres inkubacji opryszczki trwa od kilku dni do 2 tygodni. Choroba trwa 2-3 tygodnie.

Objawy: wykwity skórne, pęcherzyki, które szybko pękają i przekształcają się w nadżerki, gojące się bez pozostawienia blizny, powiększenie węzłów chłonnych, często gorączka, bóle głowy. Zmiany skórne występują na sromie, w obrębie pochwy, na prąciu. Nawroty choroby mają przebieg łagodniejszy i trwają 7-10 dni. Chorobę rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego. Jeśli mężczyzna choruje na opryszczkę, badaniu należy poddać również partnerkę.

Zapalenie wątroby typu B

Wirusowe zapalenie wątroby typu B przenosi się przez stosunki seksualne, ale również poprzez krew. U ponad 50% zakażonych przebiega bezobjawowo, ale może powodować ciężkie zapalenie wątroby, prowadząc do żółtaczki. Wśród objawów wymienia się nudności, wymioty, ból brzucha, mięśni i stawów, wzmożoną męczliwość.

Kłykciny kończyste (brodawki płciowe)

Choroba wywoływana jest przez wirusa brodawczaka (HPV). Okres inkubacji zakażenia wynosi od kilku tygodni do roku. Zmiany mają charakter grudek różowych i białawych zlokalizowanych na wargach sromowych, na wzgórku łonowym, w okolicy krocza, pochwy, na szyjce macicy, na napletku, żołędzi, w okolicy okołoodbytniczej. U kobiet zaleca się wykonanie cytologii, a w przypadku współistnienia upławów czystości pochwy i badania wykluczające rzeżączkę, chlamydiozę.

HIV

HIV, czyli wirus nabytego niedoboru odporności, to choroba przenoszona głównie drogą płciową, ale do zakażenia dochodzi również drogą krwi, z matki na dziecko w okresie ciąży lub karmienia piersią. Nieleczona powoduje upośledzenie odporności zakażonej osoby.

Na początku choroba ma charakter bezobjawowy, po około 2 do 4 tygodni pojawia się ostra choroba retrowirusowa (około 2 tygodnie), objawy to: gorączka, nudności, ból mięśniowo-stawowy, wysypka grudkowo-plamista z wykwitami na twarzy, tułowiu i dłoniach, ból gardła, powiększenie węzłów chłonnych. Po tych objawach choroba  przechodzi w okres bezobjawowy, który może trwać 1,5 do 15 lat.

Kolejnym etapem choroby jest przetrwała uogólniona limfadenopatia z objawami powiększenia węzłów chłonnych przez okres ponad 3 miesięcy. Najczęściej powiększeniu ulegają węzły chłonne szyjne i pachowe, występują także: zmęczenie, ból głowy, powiększenie śledziony, częstsze zakażenia skóry, dróg oddechowych i przewodu pokarmowego. Po tym okresie następuje stadium objawowe. Wśród objawów pojawiają się: półpasiec, choroby skóry i błon śluzowych, kandydoza, choroby układu pokarmowego i rozrodczego. Po tym stadium występuje pełnoobjawowy AIDS, kiedy to pojawiają się choroby charakterystyczne dla zakażenia HIV.

Profilaktyka chorób przenoszonych drogą płciową

Profilaktyka to zapobieganie, niedopuszczenie do zakażenia i rozwoju danej choroby. W przypadku chorób przenoszonych drogą płciową podstawową metodą profilaktyki jest przede wszystkim rozważne podejmowanie kontaktów seksualnych. Rozmowa z nowym partnerem/partnerką na temat chorób wenerycznych i sprawdzenia stanu zdrowia poprzez wykonanie odpowiednich testów diagnostycznych da pewność i zmniejszy ryzyko zarażenia.

Innym rodzajem profilaktyki jest ograniczanie przygodnych kontaktów seksualnych z osobami, których historia życiowa oraz chorobowa jest nam nieznana.

Stosowanie prezerwatyw uznaje się jako jedną z form minimalizacji ryzyka zakażenia się chorobą weneryczną. Dzięki jej zastosowaniu nie dochodzi do kontaktu z wydzielinami partnera. Istotnym elementem profilaktyki jest leczenie zakażeń, które już wystąpiły, co pozwala zmniejszyć ryzyko rozprzestrzeniania się danej choroby i przeniesienia choroby na partnera/partnerkę.

Ważne jest, aby każda osoba aktywna seksualnie wykonywała badania na choroby weneryczne. Częstotliwość badań zależy od indywidualnych czynników ryzyka.

Chcesz dowiedzieć się więcej o pakiecie badań wenerologicznych lub innych usługach Centrum Medycznego Damiana?

ZADZWOŃ