Skolioza u dzieci

Spis treści:

• Rodzaje skoliozy u dzieci
• Na czym polega skolioza u dzieci?
• Przyczyny skoliozy
• Skolioza lewostronna i prawostronna
• Diagnostyka skoliozy
• Leczenie
• Powikłania skoliozy u dzieci
• Dodatkowe działania w leczeniu skrzywienia kręgosłupa

Objawia się wygięciem kręgosłupa najczęściej w odcinku piersiowym (najbardziej widocznym przy pochyleniu do przodu), nierównym ustawieniem barków, łopatek i miednicy oraz nierównymi tzw. trójkątami tułowiowo-ramiennymi. Zmiany w kręgosłupie, obecne w trzech płaszczyznach, powstają w wyniku postępującej deformacji trzonów kręgowych. Skoliozy dzielimy na: czynnościowe i strukturalne.

Rodzaje skoliozy u dzieci

Skoliozy czynnościowe charakteryzują się skrzywieniem jedynie w jednej płaszczyźnie – czołowej, odznaczają się dużą ruchomością kręgosłupa i są odwracalne. Stanowią 70 proc. wszystkich skolioz, nieleczone prowadzą do powstania skoliozy strukturalnej.

Skoliozy strukturalne charakteryzują się kilkoma łukami wygięć kręgosłupa – występuje wygięcie pierwotne (prawo- lub lewostronne) i kilka mniejszych wygięć wtórnych. Towarzyszą im zmiany w kręgach (deformacja, rotacja i torsja), zniekształcenia klatki piersiowej – garbik lub garb, zniekształcenia miednicy (rotacja, skrzywienie), utrwalone przykurcze mięśni, więzadeł i zmiany w krążkach międzykręgowych.

Skoliozy mogą być wrodzone lub nabyte, o znanej albo nieznanej etiologii (idiopatyczne). Te o znanej etiologii to: kostno pochodne, nerwo pochodne lub mięśniowo pochodne. Stanowią oddzielny, trudny problem dla specjalistów ortopedii i powinny być leczone w wysokospecjalistycznych ośrodkach. Skoliozy idiopatyczne stanowią ok. 70 proc. wszystkich skrzywień kręgosłupa. Ujawniają się w każdym wieku, najczęściej ok. 10. roku życia.

Rozpoznanie skoliozy

Skoliozy rozpoznaje się na podstawie zdjęcia rentgenowskiego, które musi być wykonane, co najmniej w dwóch projekcjach na stojąco. Do określenia wielkości skrzywienia najczęściej stosuje się metodę Cobba. Skoliozy do 50º oznaczone wg Cobba leczy się zachowawczo. Powyżej 50º leczy się operacyjnie.

Już dziś KUP ONLINE wizytę u ortopedy dziecięcego!

Leczenie skoliozy

Leczenie skolioz idiopatycznych polega na określeniu stopnia skrzywienia pierwotnego, podwyższeniu kończyny po tej stronie i stałej gimnastyki wzmacniającej mięśnie, przede wszystkim mięśnie brzucha. W warunkach ambulatoryjnych należy zalecać ćwiczenia symetryczne w domu, regularne uprawianie sportów (z ograniczeniem skoków). Szczególnie ważne jest pływanie i utrzymywanie prostej sylwetki. Wskazane są również masaże i ćwiczenia specjalistyczne pod okiem wykwalifikowanych rehabilitantów.

Skolioza jest procesem dynamicznym, zmieniającym się wraz ze wzrostem i wiekiem dziecka, dlatego też niezbędne są regularne kontrole ambulatoryjne i stała korekcja skrzywienia (np. przy zastosowaniu gorsetów typu Milwauki lub Boston). Skoliozy niepoddające się leczeniu zachowawczemu wymagają postępowania zabiegowego, jakim jest leczenie operacyjne w specjalistycznych ośrodkach ortopedycznych. Te, które ukazują się przed 2. lub 5. rokiem życia, nazywane są wczesnodziecięcymi, źle rokują i stanowią bardzo trudny problem ortopedyczny. Zwykle towarzyszą zespołom wad wrodzonych innych narządów lub/i zespołom genetycznym (np. z. Marfana). Te, które ujawniają się po 10. roku życia, występują częściej u dziewcząt, rokują lepiej i mogą być leczone ambulatoryjnie pod okiem specjalistów ortopedii.

Dawniej uważano, że progresja skoliozy kończy się wraz z osiągnięciem dojrzałości. Obecnie przyjmuje się, że skolioza pogłębia się przez całe życie, również w okresie po 18.–20. roku życia. Chorzy wymagają stałego nadzoru i leczenia.

Niewłaściwie leczona skolioza to nie tylko problem kosmetyczny czy psychologiczny dla dziecka, wynikający ze zniekształcenia tułowia. Skrzywienie kręgosłupa prowadzi do rozwoju nasilonych zmian zwyrodnieniowych, narastania dolegliwości bólowych i ograniczenia ruchomości chorego. Jest przyczyną wtórnych zmian w obrębie układu oddechowego i układu krążenia. Przy każdym podejrzeniu skoliozy rodzice powinni udać się do ortopedy dziecięcego i poddać dziecko badaniu. Lepiej zbadać dziecko kilka razy niepotrzebnie, niż pozostawić skoliozę nieleczoną. Badaniem rozstrzygającym o rozpoznaniu choroby jest badanie radiologiczne.

Na czym polega skolioza u dzieci?

Termin „skolioza” wywodzi się z języka greckiego („scoliosis” – krzywy). Przypadłość ta często błędnie jest diagnozowana jako boczne skrzywienie kręgosłupa. W istocie jest to skrzywienie kręgosłupa trójpłaszczyznowe, obejmujące płaszczyznę czołową, strzałkową oraz poziomą.

Skolioza u dzieci to jedna z najczęściej diagnozowanych wad postawy u małych pacjentów. Aby nie dopuścić do jej rozwoju należy obserwować dziecko, jak również zgłaszać się z nim na regularne wizyty kontrolne.

Przyczyny skoliozy

Skolioza u dzieci może być zarówno wrodzona, jak i nabyta. W zależności od jej rodzaju występuje szereg różnych przyczyn powodujących skrzywienie kręgosłupa.

• Skolioza u dzieci wrodzona spowodowana może być różnymi chorobami układu ruchu, np. dystrofią mięśniową, przepukliną krążka międzykręgowego, guzami kości, wrodzoną wadą kręgosłupa.
• Coraz częściej diagnozowana jest skolioza nabyta, której przyczynami mogą być niektóre choroby płuc, komplikacje po przebytych operacjach oraz tryb życia dziecka. W ostatnim przypadku mówi się o skoliozie idiopatycznej, której sprzyjać może m. in. niski poziom aktywności fizycznej malucha. Podejrzewa się, że nawet w 85% wszystkich przypadków skoliozy nabytej trudno o jednoznaczne określenie przyczyny dolegliwości.
  
  

Rodzicielskie błędy

Choć wciąż zdarza się, że lekarze nie mogą określić z całkowitą pewnością przyczyn nabytej skoliozy wczesnodziecięcej, istnieje szereg czynników, które z dużą dozą prawdopodobieństwa sprzyjają jej rozwojowi. Niestety, wśród nich znajduje się sporo błędów, które mogą popełniać niedoświadczeni rodzice nie zdający sobie sprawy, czego wymaga delikatny, rozwijający się układ kostny małego dziecka.

Do sytuacji, które sprzyjają skrzywieniom kręgosłupa, a więc także rozwojowi skoliozy można zaliczyć:

• zbyt wczesne pionizowanie noworodka (nauka chodzenia, sadzanie „na siłę”),
• sadzanie dziecka w nieodpowiedniej pozycji przed komputerem lub telewizorem,
• noszenie dziecka w wieku od 2 do 5 miesięcy w nosidełku w pozycji pionowej,
• siedzenie na jednej pięcie podczas zabawy,
• długotrwałe noszenie dziecka na jednym biodrze.

Skolioza lewostronna i prawostronna

W zależności od kierunku skoliozy można mówić o skoliozie lewostronnej (lewowypukłej) oraz prawostronnej (prawowypukłej). Ponadto, można różnicować ją ze względu na ilość łuków wygięcia – na jedno lub wielowypukłą. To właśnie m. in. od kierunku skoliozy u dzieci zależy dobór sposobów leczenia.

Diagnostyka skoliozy u dzieci

Pierwsze objawy skoliozy u dzieci może zauważyć rodzic. Warto obserwować, jak wyglądają plecy kilkulatka i w razie jakiegokolwiek niepokoju jak najszybciej skonsultować się z ortopedą. Alarmującymi sygnałami mogą być:

• widocznie wystające łopatki,
• brak zachowania równoległości między ramionami, a biodrami,
• garb żebrowy, czyli wypukłość z jednej strony pleców,
• wcięcie w talii zaznaczone wyraźnie bardziej z jednej strony,
• jedna noga krótsza od drugiej.

Niestety, mimo dość oczywistych objawów, skolioza wczesnodziecięca jest trudno zauważalna. Do jej rozpoznania często dochodzi przypadkiem, np. podczas bilansów zdrowia dziecka czy prześwietleń klatki piersiowej.

Jak skoliozę rozpoznaje ortopeda?

Gdy pacjent podejrzeniem skoliozy trafi już do specjalisty, zostaną wykonane precyzyjne badania mające na celu zdiagnozowanie lub wykluczenie wad postawy. Lekarz może posiłkować się różnymi metodami diagnostycznymi, w tym np. radiogramem kręgosłupa czy testem Rissera.

• Radiogram kręgosłupa polega na wykonywaniu zdjęć w projekcji przód-tył, bocznej, w pozycji stojącej i czasem leżącej. Uzyskane wyniki są dokładnie analizowane pod kątem wygięcia pierwotnego i wtórnego, co ułatwia dobór sposobu leczenia.
• Test Rissera opiera się na zjawisku równoległości rozwoju kręgosłupa oraz miednicy. Zarówno miednica, jak i kręgosłup kończą swój rozwój jednocześnie, czego objawem jest apophysis ilei - linijne, płaskie jądro kostnienia na grzebieniu biodrowym, tuż przy kolcu biodrowym przednim i górnym. Po stwierdzeniu obecności apophysis ilei można wnioskować, że nie tylko wzrost miednicy, ale również kręgosłupa został zakończony – a w kontekście leczenia skoliozy u dzieci jest to bardzo ważna informacja.

Leczenie skoliozy

Leczenie skoliozy u dzieci pozostaje jednym z większych wyzwań dzisiejszej ortopedii. Dużym problemem są zwłaszcza skoliozy idiopatyczne lub neuropatyczne. Głównym zadaniem lekarza ortopedy podejmującego się leczenia małego pacjenta ze skoliozą jest zmniejszenie skrzywienia kręgosłupa i zahamowanie jego pogłębiania.

Często stosowanym sposobem leczenia skolioz jest gorset ortopedyczny, który ma na celu wzmocnienie mięśni odpowiadających za prawidłową postawę. Trudniejsze przypadki nieraz wymagają zastosowania aparatów, wyciągów oraz gipsów korygujących. Skoliozy bardzo źle rokujące, nie reagujące na konwencjonalne sposoby leczenia mogą wymagać interwencji operacyjnej, polegającej na korekcji wady poprzez wszczepienie specjalnych implantów.

Ćwiczenia na skrzywienie kręgosłupa

Wcześnie wykryta skolioza u dziecka może zostać skutecznie zatrzymana za pomocą odpowiednich ćwiczeń. Można stosować je bez względu na to, czy malec cierpi na skoliozę lewostronną, czy prawostronną. W zależności od typu skrzywienia stosuje się ćwiczenia asymetryczne, angażujące do pracy mocniej jedną lub drugą stronę ciała.

Do aktywności, które szczególnie dobrze wpływają na zahamowanie skoliozy zalicza się:

• pływanie,
• plank (pozycja deski),
• wykroki,
• różne skłony tułowia.

Należy pamiętać, że tylko regularne ćwiczenia mogą zatrzymać postęp skoliozy i zminimalizować zmiany, które dotychczas wywołała. Rodzice, u których dzieci została zdiagnozowana skolioza powinni rozważyć zapisanie pociechy na gimnastykę korekcyjną lub specjalną rehabilitację. Najważniejsze, aby pod żadnym pozorem nie pozostawiać skoliozy „samej sobie”.

Powikłania skoliozy u dzieci

Skolioza to nie tylko źle prezentująca się sylwetka. Nieleczona może prowadzić do poważnych problemów zwyrodnieniowych, zmian neurologicznych, a nawet ucisków narządów wewnętrznych. Bagatelizowana skolioza u dzieci może wywołać ucisk na mięsień sercowy, co wiąże się z bezpośrednim zagrożeniem niewydolności krążeniowej. Skrzywienia kręgosłupa nigdy nie należy lekceważyć – może ono rzutować na zdrowie całego organizmu.

Ćwiczenia, których lepiej unikać

Niestety, nie wszystkie formy aktywności wspierają leczenie skoliozy. Mało tego, istnieją takie, które mogą nawet ją pogłębić. Należy wykluczyć wszelkie dziedziny sportu, które wywołują silne drgania kręgosłupa – należą do nich np. jazda konna czy jazda rowerem po wyboistym terenie.

Dodatkowe działania w leczeniu skrzywienia kręgosłupa

Profilaktyka i leczenie skoliozy u dzieci opiera się nie tylko o ćwiczenia i noszenie specjalnych gorsetów. Wprowadzając drobne zmiany do codzienności malucha można w dużej mierze wspomóc proces rehabilitacji.

• Dzieciom szkolnym spędzającym sporo czasu przy biurku bardzo przyda się odpowiednio wyprofilowane krzesło. Ważne, aby skutecznie podpierało kręgosłup lędźwiowy i szyjny. Zrezygnuj z tanich krzeseł komputerowych – dla zdrowia kręgosłupa swojej pociechy postaw na profesjonalny fotel (poszukuj w dobrych sklepach biurowych).
• Zadbaj również o odpowiedni dobór biurka dla dziecka. Powinno być prostokątne, dopasowane do jego wzrostu. Siedząc przy biurku malec musi dotykać stopami podłoża, a przedramiona swobodnie opierać na blacie.
• Dzieci ze skoliozą powinny spać na twardym materacu i niewielkiej poduszce. Ciało dziecka podczas snu musi znajdować się w możliwie jak najbardziej wyprostowanej pozycji.

Literatura tematu:

• Barczyk Katarzyna, Zawadzka  Dominika, Kołcz Anna, Giemza Czesław, Ryng Monika Wpływ gimnastyki korekcyjnej na zmianę postawy ciała dzieci ze skoliozą 1°.
• Marcin Grudzień, Edward Saulicz Wpływ postępowania korekcyjnego u dzieci i młodzieży ze skoliozami I i II°, na wybrane parametry funkcjonalne kompleksu miedniczno-lędźwiowego
• Karsten Ridderbusch, Dr. med., Alexander S. Spiro, PD Dr. med., Philip Kunkel, Dr. med., Benjamin Grolle, Dr. med., Ralf Stücker, Prof. Dr. med. and Martin Rupprecht, Prof. Dr. med.  Strategie leczenia skoliozy we wczesnym dzieciństwie (Strategies for Treating Scoliosis in Early Childhood)
• Gierasiewicz A. , Skinder L. , Sierhijczyk N. Współczesne metody diagnozowania i rehabilitacji dzieci ze skoliozą jako forma aktywności ruchowej