Cholera – przyczyny, objawy, leczenie; profilaktyka cholery

Data publikacji: 26.04.2019 ,Data aktualizacji: 15.09.2022
Czas czytania: 9 minut
cholera - przyczyny, objawy, szczepienie

Czy wiesz, że choroba przebiegająca z biegunką, może zagrażać Twojemu życiu? Cholera – czyli wywoływana drobnoustrojami z rodzaju Vibrio cholerae choroba rzadko występuje w państwach uprzemysłowionych, ale jej obecność w środowisku może bardzo szybko wywołać epidemię.

Czym jest cholera, jakie są objawy choroby i gdzie zrobić szczepienie na cholerę w Warszawie? Sprawdź, jak możesz skutecznie ochronić się przed zakażeniem oraz na jakie niepokojące objawy choroby należy zwrócić szczególną uwagę po powrocie z dalekiej podróży.

ZADZWOŃ


Spis treści:


Czym jest cholera?

Cholera jest ostrą, wysoce zjadliwą chorobą układu pokarmowego, którą wywołuje gram-ujemna bakteria: przecinkowiec cholery (łac. Vibrio cholerae). Choroba przenosi się bardzo łatwo poprzez skażoną wodę (zanieczyszczone ścieki), żywność i kontakt z chorym (lub jego wydalinami) – klasyfikowana jest do tzw. chorób „brudnych rąk”.

Cholera prowadzi do szybkiego i bardzo niebezpiecznego odwodnienia (cholera to choroba zakaźna przewodu pokarmowego, zwana biegunkową). Zakażenie jelit toksykogenną bakterią (Vibrio cholerae: serogrupa O1 i O139) może doprowadzić do śmierci chorego. 

Cechą szczególną cholery jest jej zdolność do łatwego wniknięcia do organizmu i podatność na jej zakażenie. Za powstanie choroby odpowiada enterotoksyna przecinkowca (charakterystyczna, wygięta w kształt przecinka pałeczka bakterii), która zaburza transport wody i elektrolitów przez ściany jelita cienkiego.

Cholera występuje w Azji, Afryce, Ameryce Środkowej i Ameryce Południowej, głównie w krajach rozwijających się, z ograniczonym dostępem do czystej wody pitnej.


Epidemie cholery

Polska jest krajem, w którym przypadki zachorowania na cholerę są niezwykle rzadkie. W okresie od 2010 do połowy 2022 roku, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego (Zakład Epidemiologii chorób Zakaźnych i Nadzoru), odnotował jeden potwierdzony przypadek cholery.

Jednak w historii świata liczne epidemie cholery zbierały śmiertelne żniwo. Choroba w wielu krajach jest endemiczna, a problem dotyka aż 47 obszarów. Jak informuje Światowa Organizacja Zdrowia, właściwie każdy kraj rozwijający się stoi w obliczu potencjalnego zagrożenia wybuchu epidemii lub jest stale zagrożony licznymi przypadkami zachorowań.

Epidemia cholery w Polsce

Poza pojedynczymi przypadkami choroby, ostatnia epidemia cholery w Polsce miała miejsce pod koniec XIX wieku, w latach 1892–1894, jednak na polskie ziemie dotarła już w pierwszej połowie XIX wieku – podczas powstania listopadowego.

Epidemia cholery na Haiti

Ministerstwo Zdrowia Publicznego i Ludności Haiti w październiku 2010 roku zostało poinformowane o nagłym wzroście liczby Pacjentów z ostrą wodnistą biegunką i stwierdzonym odwodnieniem (podejrzeniem cholery). Jeszcze w tym samym miesiącu Narodowe Laboratorium Zdrowia Publicznego potwierdziło obecność Vibrio cholerae (serogrupy O1, biotyp Ogawa) wśród mieszkańców Haiti.

Szybkie rozprzestrzenienie się cholery sprzyjało zgonom w wyniku zakażenia – w ciągu jednego roku (2020) odnotowano prawie 0,5 miliona przypadków cholery i ponad 6200 zgonów.

Epidemia cholery w Jemenie

Jemen, państwo położone w południowo-zachodniej Azji, doświadcza w ostatnich latach poważnego i pogłębiającego się kryzysu humanitarnego wywołanego konfliktem zbrojnym i destabilizacją sytuacji bezpieczeństwa. Od 2016 roku odnotowuje się liczne przypadki zachorowań na cholerę. Rozprzestrzenianiu się patogenu sprzyjają złe warunki sanitarne – uszkodzenia obiektów i systemów sanitarnych w wyniku działań wojennych.

Jemen stanął w obliczu najgorszej epidemii cholery we współczesnych czasach – w okresie od października 2016 do kwietnia 2021 r. zgłoszono 2 538 677 podejrzanych przypadków zachorowań (w tym 3997 zgonów). W pierwszych czterech miesiącach 2020 roku odnotowano 110 000 przypadków osób zakażonych przecinkowcem cholery.


Cholera – przyczyny choroby

Cholera to choroba „brudnych rąk”, która sugeruje, że to właśnie brak lub nieodpowiednia higiena przyczynia się do jej powstania (w tym wybuchów epidemii). Do zakażenia dochodzi m.in. poprzez skażoną (wydalinami, ściekami) wodę, w której znajdują się toksyczne bakterie (przecinkowce).

Wiele odmian (serogrup) bakterii Vibrio cholerae bytuje w wodach słonych i morskich, które są ich naturalnym środowiskiem. Nie każde są dla człowieka niebezpieczne, a niektóre mogą wywoływać choroby podobne przebiegiem do cholery (lecz nie tak groźne).

Cholerę wywołują dwa serotypy bakterii, których enterotoksyna poraża układ pokarmowy i zaburza gospodarkę wodno-elektrolitową chorego, szczepy: Vibrio cholerae 01 i Vibrio cholerae 0139. Oba wywoływały w przeszłości liczne epidemie.

Szczep Vibrio cholerae 01 występuje w postaci: klasycznej i El Tor. Każdy biotyp dzieli się na serotypy: Inaba, Ogawa, Hikojima. I choć wywołane nimi objawy cholery są podobne, zauważa się, że np. biotyp El Tor jest bardziej oporny na czynniki fizykochemiczne środowiska, przy czym większy odsetek zakażonych nim osób pozostaje bezobjawowa lub przechodzi łagodniej chorobę.

Przyczyną zakażenia jest brak lub ograniczona dostępność do czystej wody pitnej, brak odpowiednich urządzeń sanitarnych, nieodpowiednie warunki sanitarne, kryzys humanitarny oraz nieprzestrzegane zasad higieny żywności i żywienia.

Jak można się zarazić?

Jakie są drogi zakażenia cholerą? Zarazić się chorobą można poprzez:

  • spożywanie skażonej wody;
  • spożywanie skażonej żywności (w tym surowej lub niedogotowanej np. owoce morza)
  • pośredni kontakt z chorym lub nosicielem w okresie epidemii (zanieczyszczona ściekami i wydalinami woda oraz żywność).

Bakterie cholery przenoszą się bardzo łatwo, zwłaszcza przy sprzyjających rozwojowi i przenoszeniu bakterii warunkach tj. ograniczenie w dostępie do wody bieżącej i brak higieny rąk (mycie rąk bez użycia mydła lub innych środków dezynfekujących).

Cholera może wylęgać się do 5 dni, jednak bakterie cholery są obecne w kale chorego przez kolejnych 7 do 14 dni, a nawet do 1 miesiąca. Wydalane do środowiska stanowią źródło zakażenia.

Cholera jest nie tylko chorobą endemiczną, ale również epidemiczną, z tego względu, każdy przypadek lub podejrzenie cholery powinien być zgłoszony do odpowiednich służb sanitarnych, a chory musi zostać hospitalizowany, izolowany i poddany ścisłej kwarantannie.

Doustna szczepionka inaktywowana przeciwko toksynie bakteryjnej Vibrio cholerae (szczepionka na cholerę) jest obok odpowiedniej profilaktyki (i higieny żywości i żywienia) jedyną skuteczną metodą ochrony przed zakażeniem.


Objawy cholery

Okres wylęgania się cholery jest bardzo krótki – w przeciwieństwie do wielu innych chorób zakaźnych, pierwsze objawy zakażenia bakteryjnego pojawiają się już po około 2 godzinach. Symptomy choroby wywołanej Vibrio cholerae mogą wystąpić do 5 dni od wniknięcia bakterii do organizmu.

Chorobę cechuję nagły i ostry przebieg – bezgorączkowy, z szybko narastającą biegunką i skurczami brzucha. Stolce tracą charakter kałowy (kształt i zapach) i przybierają charakterystyczny wygląd – przypominają wodę po płukaniu ryżu z pasmami śluzu (stąd nazwa: stolce wodno-ryżowe).

Chory nie odczuwa również parcia na stolec, który wydalany jest w bardzo dużych ilościach (od kilku do kilkunastu – i więcej – litrów w ciągu doby). W przeciwieństwie do innych chorób przebiegających z biegunką i upośledzających czynność przewodu pokarmowego, cholera wywołuje znaczną utratę płynów, ponieważ obok wycieńczającej biegunki, chory obficie wymiotuje, bez poprzednio odczuwanych mdłości.

Jakie są objawy cholery? Do głównych objawów choroby należą:

  • nagła, ostra, wodnista, wyniszczająca biegunka:
    • stolec przybierający wodno-ryżowy wygląd, z pasmami śluzu, mogący zawierać żółć;
    • charakterystyczna mdła (rybia) woń stolca;
    • szybkie tempo wydalania kału (znaczna utrata płynów z każdą kolejną godziną postępującej choroby);
  • wymioty (obfite, chlustające, bez odczuwanych nudności);
  • skurcze brzucha (bez bólów brzucha charakterystycznych dla innych zaburzeń żołądkowo-jelitowych);
  • brak gorączki;
  • przyspieszone tętno;
  • odwodnienie i zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej (potasu, wapnia, sodu):
    • suchość błon śluzowych ;
    • suchość skóry;
    • ochrypły głos;
    • kurczowe bóle mięśni;
    • utrata jędrności skóry;
    • pomarszczone dłonie i stopy;
    • zapadnięte policzki;
    • zapadnięte oczodoły;
  • kwasica ketonowa:
    • oddech Kussmaula;
  • zapaść;
  • niewydolność nerek, bezmocz.

W krańcowym stadium choroby, wycieńczenie i odwodnienie Pacjenta sprawiają, że bardzo zmienia się wygląd chorego, a określenie „twarz Hipokratesa” przyjęło się do opisu typowych objawów choroby (sucha i mało elastyczna skóra, zapadnięte policzki, wyostrzone rysy twarzy, zapadnięte oczodoły).


Rozpoznanie i leczenie cholery

Cholerę rozpoznaje się na podstawie:

  • wywiadu lekarskiego;
  • obrazu klinicznego;
  • zleconych badań diagnostycznych:
    • wyniki badania mikrobiologicznego z kału lub wymiocin Pacjenta;
    • obecność bakterii cholery w kale;
    • wymaz z odbytnicy;
    • hodowla Vibrio cholerae z pobranych próbek;
    • oznaczenie przeciwciał w surowicy (IgA, IgM);
  • wykonanych testów diagnostycznych (np. szybki test diagnostyczny Crystal® VC RDT).


Leczenie osób chorujących na cholerę obejmuje:

  • natychmiastową pomoc medyczną;
  • skuteczne uzupełnianie utraconych płynów i elektrolitów (leczenie podstawowe);
  • stosowanie doustnych roztworów nawadniających (ORS);
  • dożylne podawanie i wymiana płynów (kroplówki);
  • antybiotykoterapię skracającą czas trwania choroby (leczenie wspomagające);
  • odpowiednią dietoterapię.

W 2001 roku, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz organizacja humanitarna UNICEF zarekomendowały wprowadzenie nowej formuły doustnych płynów nawadniających ORS (ang. Oral Rehydration Solution) rozpuszczonych w 1 litrze wody, w której znajduje się:

  • chlorek sodu (NaCl) – 3,5 g;
  • cytrynian sodu – 2,9 g;
  • chlorek potasu – 1,5 g;
  • glukoza – 20 g.

Płyny nawadniające ORS charakteryzują się zmniejszoną osmolalności. Ich stosowanie rekomendowane jest zarówno w leczeniu dzieci, jak i dorosłych odwodnionych w następstwie biegunki wywołanej bakterią Vibrio cholerae

szczepionka na cholerę


Przebieg choroby

Przebieg zakażenia bakterią cholery może być bezobjawowy, łagodny lub ciężki. Osoba może zupełnie lekko i łagodnie przejść przez okres choroby, a dolegliwości ze strony układu pokarmowego mogą nie przypominać zatrucia enterotoksyną przecinkowca.

Szacuje się, że u 80% chorych na cholerę choroba ma charakter łagodny lub umiarkowany. Jednak u pozostałych Pacjentów, postać biegunkowa może prowadzić do ostrej niewydolności nerek i zaburzeń elektrolitowych. Odnotowuje się również powikłania po chorobie w tym zapalenie płuc i zapalenie jelit.

Czy cholera jest śmiertelna?

Cholera jest ostrą infekcją jelitową, która – jeśli nie zostanie natychmiast leczona – może zabić chorego w ciągu zaledwie kilku godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Zgodnie z szacunkami GTFCC (ang. Global Task Force on Cholera Control) każdego roku dochodzi od 1,3 do 4 milionów przypadków cholery i rokrocznie od 21 000 do 143 000 zgonów w wyniku zakażenia przecinkowcem cholery.

U około 10-20% zakażonych może rozwinąć się ciężka postać choroby, a śmiertelność u osób nieleczonych sięga nawet 70%. O tym, jak ważne jest leczenie (oraz szczepienie przeciw cholerze) świadczy zmniejszenie się wskaźnika śmiertelności do 1% u osób leczonych prawidłowo.


Szczepionka przeciwko cholerze

W Polsce można zaszczepić się przeciwko cholerze, a stosowaną do tego celu jest inaktywowana (zabita) szczepionka doustna (w formie zawiesiny i musującego granulatu).

Szczepionka ma za zadanie pobudzać powstawanie przeciwciał przeciw enterotoksynie cholerycznej oraz szczepom Escherichia coli (ETEC), najczęstszemu czynnikowi biegunek podróżnych.

Szczepienie podstawowe i przypominające obejmuje:

  • u dzieci w wieku do 2 do 6 lat – 3 dawki szczepionki doustnej w odstępie od 1 do 6 tygodni oraz dawkę przypominającą podawaną po 6 miesiącach;
  • u dzieci powyżej 6 lat i osobom dorosłym – 2 dawki szczepionki doustnej w odstępie od 1 do 6 tygodni oraz dawkę przypominającą podawaną po 2 latach.

Kto powinien się zaszczepić?

Pomimo że szczepienie przeciwko cholerze nie jest wymagane przed wjazdem na obszary zagrożone cholerą (w tym endemicznego występowania choroby), zaleca się przyjęcie szczepionki przez osoby:

  • podróżujące, przejeżdżające lub pracujące w kraju występowania cholery (Azja, Afryka, Ameryka Środkowa, Ameryka Południowa);
  • delegowane do krajów występowania cholery i w tereny objęte zagrożeniem epidemicznym: personel służby zdrowia, służby ratunkowe, wolontariusze;
  • pracujące (przebywające) w środowisku ludzi migrujących, przesiedlających się z innych rejonów świata i uchodźców z krajów objętych zagrożeniem epidemicznym.

Jak długo działa szczepienie na cholerę?

Inaktywowana doustna szczepionka przeciw cholerze podana w pełnym cyklu (podstawowym i przypominającym) nie uodparnia dożywotnio przeciw zakażeniu bakterią cholery. Od podania szczepionki, odporność utrzymuje się przez 2 lata (u dorosłych i u dzieci powyżej 6. roku życia) lub 6 miesięcy (u dzieci w wieku od 2 do 6 lat).

Badania wykazują, że skuteczność szczepionki przeciw cholerze w pierwszych 6 miesiącach po szczepieniu wynosi około 85-90%, i zmniejsza się w okresie 3 lat po szczepieniu (skuteczność 60%).

ZADZWOŃ

 

Źródła: