Kleszczowe Zapalenie Mózgu

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest ciężką, ostrą chorobą zakaźną ośrodkowego układu nerwowego. Przenoszony przez kleszcze wirus KZM atakuje układ nerwowy (mózg lub rdzeń kręgowy). Choroba może mieć ciężki przebieg i prowadzić do trwałych następstw w postaci porażenia nerwów, niedowładów kończyn, zaburzeń koncentracji lub depresji, a nawet zgonu.

Jeżeli:

• aktywnie spędzasz czas w plenerze;
• uprawiasz turystykę - pieszą lub rowerową;
• zbierasz grzyby, jagody;
• polujesz, wędkujesz;
• spędzasz weekendy, wakacje na działce lub na wsi;
• twoja praca lub hobby wymaga częstych pobytów w lesie lub na terenach zielonych;
• twoje dzieci jeżdżą na kolonie lub obozy letnie;
• uprawisz żeglarstwo śródlądowe, turystykę kajakową;
• lubisz spacery lub pikniki w lesie lub na łące.

Znajdujesz się w grupie ryzyka osób narażonych na ukłucie kleszczy, a w następstwie na zarażenie wirusem kleszczowego zapalenia mózgu.

Zapytaj swojego lekarza o szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu.

Zadzwoń 22 566 22 22 i umów się już dziś!

Czym jest kleszczowe zapalenie mózgu?

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest ciężką, ostrą chorobą zakaźną ośrodkowego układu nerwowego wywołaną przez wirus należący do rodziny Flaviviridae. Okres wylęgania wynosi 7-14 dni. Pierwotne zakażenie może przebiegać bezobjawowo lub ma charakter grypopodobny. Druga faza to zajęcie ośrodkowego układu nerwowego.

Przenoszony przez kleszcze wirus KZM atakuje układ nerwowy (mózg lub rdzeń kręgowy). Choroba może mieć ciężki przebieg i prowadzić do trwałych następstw w postaci porażenia nerwów, niedowładów kończyn, zaburzeń koncentracji lub depresji, a nawet zgonu.

Jak można zarazić się kleszczowym zapaleniem mózgu? Wirus KZM przenoszony jest przez kleszcze w czasie ukłucia skóry. Można się także zarazić spożywając niepasteryzowane produkty mleczne pochodzące od zarażonych zwierząt, np. mleko, ser (kozi, krowi, owczy).

KZM - objawy

Często pierwszymi objawami kleszczowego zapalenia mózgu są ból głowy i wysoka temperatura. Najcięższe postaci zakażeń mogą prowadzić do utraty przytomności, śpiączki lub śmierci. Wirus może być przeniesiony do organizmu człowieka podczas ukłucia przez kleszcza, który jest nosicielem wirusa lub przez kontakt z jego zakażonymi płynami ustrojowymi. Zakażenie może nastąpić też drogą pokarmową. 

Ryzyko ukłucia przez kleszcza jest bardzo wysokie w niektórych częściach centralnej i północnej Europy. Osoby mieszkające lub przebywające w okresie wakacji na tych terenach są w grupie największego ryzyka. Kleszcze nie zawsze są zauważone na skórze, a ich ukłucia mogą być niewyczuwalne, ponieważ ślina kleszczy zawiera substancje znieczulające. Ryzyko zachorowania na KZM z objawami neurologicznymi po ukłuciu przez kleszcza na terenach endemicznych wynosi 1:1000.

Do powikłań kleszczowego zapalenia mózgu zalicza się neurologiczne objawy ubytkowe, porażenia i niedowłady nerwów czaszkowych i obwodowych. Dlatego najlepszą ochroną przed KZM jest szczepionka, która zawiera wirus inaktywowany.

Szczepienie przeciwko KZM

Jak działa szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu? Prawidłowo przeprowadzone szczepienie wywołuje w organizmie osoby zaszczepionej produkcję swoistych przeciwciał przeciwko wirusowi KZM. Natychmiast po ukłuciu przez zarażonego kleszcza, przeciwciała zwalczają zakażenie.

Aktywność kleszczy rozpoczyna się wiosną. Dlatego najlepiej przyjąć pierwszą i drugą dawkę zimą. Umożliwi to wytworzenie dostatecznej ochrony przed rozpoczęciem sezonu aktywności kleszczy. Trzecia dawka dopełnia szczepienie podstawowe. Może ona być podana latem lub jesienią już po 5 miesiącach po drugiej dawce, ale nie później niż przed rozpoczęciem kolejnego sezonu aktywności kleszczy. Zapewnia to ochronę na okres do trzech lat.

Pierwszą przypominającą dawkę szczepionki na kleszczowe zapalenie mózgu należy wstrzyknąć po upływie nie więcej niż trzech lat po trzeciej dawce. Kolejne dawki przypominające powinno się stosować w odstępach od 3 do 5 lat. Szczepionka uznawana jest za bezpieczną. Jest ochroną dla dzieci i osób lubiących aktywnie spędzać czas na świeżym powietrzu.

Dla osób wyjeżdżających na wakacje lub tych, które późno zdecydowały się na szczepienie, lekarz może zalecić przyspieszony schemat szczepienia. Zaczyna się co najmniej 3 tygodnie przed wyjazdem lub wakacjami. 

Badania skuteczności wykazały, że w dwa tygodnie po pierwszej dawce uzyskiwano uodpornienie u 30% zaszczepionych osób . Po drugiej dawce ponad 90%, a po trzeciej powyżej 98%. Należy przyjąć, iż trzy dawki szczepionki na KZM dają optymalną ochronę. Cykl szczepień u dzieci zaczyna się powyżej pierwszego roku życia. Drugą dawkę należy podać po 1 do 3 miesięcy po podaniu pierwszej dawki. Jeśli istnieje potrzeba, aby szczepionka zadziałała szybko drugą dawkę można podać nawet po dwóch tygodniach od pierwszej dawki. Trzecia dawka powinna być podana od 5 do 12 miesięcy po drugiej dawce szczepionki.

W Centrum Medycznym Damiana są dostępne całorocznie szczepionki przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu wchodzi w skład Programu Szczepień Ochronnych jako szczepienie zalecane. W okresie wiosenno-letnim dzieci wraz z opiekunami spędzają dużo czasu na świeżym powietrzu, dlatego ochrona naszych maluchów przed tak groźną chorobą jest niezwykle istotna dla ich zdrowia. Chrońmy nasze dzieci.

Jak chronić się przed KZM?

Obecnie szczepienia uważane są za najskuteczniejsze zabezpieczenie przed kleszczowym zapaleniem mózgu i jego następstwami.

Stosując poniższe zasady można zmniejszyć ryzyko ataku kleszczy:

• załóż odpowiednie ubranie podczas pobytu w lesie: czapkę, zakryte buty, długie spodnie, skarpety wywinięte na spodnie, koszulę z długim rękawem - najlepiej w kolorze jasnym, bo wtedy zauważysz kleszcza na ubraniu;
• stosuj środki ochrony osobistej odstraszające kleszcze (olejki, aerozole);
• obejrzyj starannie ciało po powrocie- warto również wziąć prysznic, co umożliwi spłukanie kleszczy. Kleszcze najczęściej pasożytują pod pachami, w zgięciach kończyn, pachwinach oraz na głowie - zazwyczaj na granicy włosów i za uszami. Szczególnie dokładnie należy oglądać dzieci. Ich skóra ma cieńszą warstwę rogową, a ich ruchliwość, powodująca zwiększenie ciepłoty ciała i wzmożoną potliwość, dodatkowo przyciąga kleszcze. U dzieci w ok. 70% przypadków kleszcze lokalizują się na głowie- zazwyczaj na granicy włosów i za uszami.

ZAPAMIĘTAJ: Jeśli kleszcz już się wbije:

• przed usunięciem nie stosuj środków odkażających;
• nie przypalaj go;
• nie smaruj masłem lub innym tłuszczem.

Kleszcza należy usunąć za pomocą pęsety - zdecydowanym ruchem ku górze - chwytając go tuż przy skórze. Po wyjęciu kleszcza przemyj ranę środkiem dezynfekującym i umyj ręce. Po usunięciu kleszcza należy starannie oglądać miejsce ukłucia przez co najmniej 30 dni i zwracać uwagę na ewentualne zmiany skórne (obrzęk lub zaczerwienienie). W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Leczenie kleszczowego zapalenia mózgu

Współczesna medycyna nie dysponuje lekiem przeciwko wirusowi KZM. Możliwe jest tylko łagodzenie objawów poprzez, np. obniżenie gorączki, łagodzenie bólu itp. Powikłania wymagają długotrwałej rehabilitacji.

Czy kleszczowe zapalenie mózgu jest groźne przez cały rok?

Tak. Częstotliwość zachorowań wynika z sezonowej aktywności kleszczy, która może rozpocząć się już w lutym i trwa nieprzerwanie do końca listopada. Najwięcej zachorowań odnotowuje się latem i jesienią w czasie żerowania kleszczy.

Więcej informacji w rejestracji Centrum Medycznego Damiana oraz pod numerem telefonu 22 566 22 22.

lek. med. Małgorzata Świątek – pediatra w CMD