Wścieklizna - jak można się zarazić? Objawy, szczepienie przeciw wściekliźnie w Warszawie

Data publikacji: 26.04.2019 ,Data aktualizacji: 03.08.2022
Czas czytania: 7 minut
szczepienie na wściekliznę

Wścieklizna jest chorobą odzwierzęcą, groźną dla człowieka. Jej rezerwuarem są dzikie ssaki, które z łatwością mogą przenieść wirusa na czworonożne pupile, zwłaszcza psy i koty.

Jakie są drogi zarażenia się wścieklizną, kiedy należy zgłosić się do lekarza i jak jej zapobiegać? Przeczytaj artykuł przygotowany przez naszych ekspertów i zaszczep się na wściekliznę w Centrum Medycznym Damiana.

ZADZWOŃ

Spis treści:

Czym jest wścieklizna?

Wścieklizna (wodowstręt) to odzwierzęca, ostra choroba wirusowa zaliczana do groźnych, śmiertelnych chorób atakujących układ nerwowy. Wirus wścieklizny z rodzaju Lyssavirus, zaliczany jest do rodziny rabdowirusów z rzędu Mononegavirales, a jako choroba przenosząca się z chorego zwierzęcia na człowieka, zaliczana do tzw. zoonoz.

Pod względem klinicznym, choroba wywołana wirusem wścieklizny przybiera jedną z dwóch postaci:

  • furious rabies – charakteryzuje się nadpobudliwością, pobudliwością, współwystępującymi halucynacjami, hydrofobią (wodowstrętem), aerofobią (lęk przed świeżym powietrzem);
  • paralytic rabies – charakteryzuje się współwystępującym paraliżem, a w następstwie choroby dochodzi do śpiączki.

Ponieważ wścieklizna jako choroba występuje na całym świecie, klasyfikowana jest do chorób kosmopolitycznych, przenoszonych (jak wynika z badań) głównie przez psy, ale również koty, lisy, sarny, nietoperze, wiewiórki, małe gryzonie i bydło.

Czy da się wyleczyć wściekliznę? Wścieklizna jest chorobą nieuleczalną i śmiertelną, ponieważ atakując ośrodkowy układ nerwowy, przyczynia się do jego niewydolności, powodując zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego. Specyfika działania wirusa polega na jego namnażaniu w układzie nerwowym i stopniowym rozprzestrzenianiu się w nim, dlatego zwany jest również wirusem neurotropowym.

W wyniku styczności człowieka z wirusem wścieklizny i pełnoobjawowym przebiegu choroby dochodzi do śmierci z powodu zatrzymania krążenia i niewydolności oddechowej.

Wścieklizna - historia choroby

W historii wirusologii francuski chemik Ludwik Pasteur odznaczył się jako wynalazca szczepionki na wściekliznę, które poprzedzone były badaniami nad chorobami przenoszonymi przez zwierzęta, m.in. cholerę kurzą. Jego metody eksperymentalne (również na Pacjencie) pozwoliły innym naukowcom opracowywać doskonalsze metody zwalczania tej groźnej i śmiertelnej dla człowieka choroby. Pierwsze zastosowanie leku na osobie zakażonej wścieklizną miało miejsce w roku 1885.

Polski lekarz i immunolog Hilary Koprowski odznaczył się w dokonaniu ważnych odkryć w dziedzinie zwalczania wścieklizny. To on otrzymał szczepionkę przeciwko wściekliźnie, która używana jest z powodzeniem na całym świecie. W wyniku prowadzonych przez niego badań otrzymał również przeciwciała monoklonalne, które stosowane są do określania typów wirusa wścieklizny występujących w różnych rejonach geograficznych.

Koprowski wraz ze współpracownikami wyizolował pierwsze przeciwciało monoklonalne pochodzenia ludzkiego, które stosuje się w leczeniu nieszczepionych osób zagrożonych wścieklizną.

W celu zwiększenia społecznej świadomości na temat postępów w walce z chorobą wywołaną wirusem wścieklizny i odpowiedniej profilaktyki, 28 września obchodzony jest Światowy Dzień Wścieklizny. Nieprzypadkowo wybrana data jest jednocześnie rocznicą śmierci wybitnego naukowca, chemika i mikrobiologa - Louisa Pasteura.

Statystyki zachorowań na wściekliznę

Szacuje się, że co roku wścieklizna jest przyczyną tysięcy zgonów ludzi na całym świecie. Większość przypadków odnotowuje się w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej - brak edukacji, kontroli epidemiologicznej, a także ubóstwo krajów rozwijających się, to przyczyna przedwczesnych i bolesnych śmierci w wyniku kontaktu z zakażonym wścieklizną zwierzęciem.

W statystykach zachorowań zaznacza się również wiek osób, które zostały narażone na kontakt z wirusem. Jak wynika z raportów WHO, są to głównie dzieci poniżej 15 roku życia. Warto podkreślić, że ponad 90% wszystkich przypadków wścieklizny wśród ludzi dotyczy kontaktu człowieka z zakażonym psem.

Według danych Głównego Inspektoratu Weterynarii z końca 2021 roku, w Polsce odnotowano 134 przypadki wścieklizny w województwie podkarpackim i mazowieckim. Zarażonymi zwierzętami były głównie lisy, ale również pies, kot, sarna, żbik i jenot.

wścieklizna profilaktyka

Wścieklizna - drogi zakażenia

Wirus wścieklizny przenoszony jest wraz ze śliną chorego zwierzęcia, a do zakażenia człowieka dochodzi poprzez ugryzienie (pokąsanie) lub styczność z zakażoną śliną (oślinienie skóry). Kontakt z patogenem odbywa się zwykle w wyniku uszkodzenia skóry lub poprzez śluzówkę.

Styczność z chorym zwierzęciem, które nie przerwało ciągłości skóry, w ocenie ryzyka wystąpienia zakażenia szacuje się jako mało prawdopodobne. W przypadku styczności śliny zakażonego zwierzęcia ze starszymi zranieniami również nie powinno dojść do zainfekowania wirusem. W przypadku zetknięcia śliny z błonami śluzowymi np. spojówkami istnieje wysokie prawdopodobieństwo zarażenia się wirusem. 

Źródłem zakażenia wirusem wścieklizny i pojawienia się w jego wyniku pełnoobjawowej choroby są:

  • zwierzęta domowe – psy i koty;
  • gryzonie, tj. myszy, szczury, szczury piżmowe, wiewiórki, króliki (zdarzały się przypadki zarażonego wścieklizną chomika);
  • dzikie zwierzęta drapieżne, w tym lisy, żbiki, jenoty, nietoperze, szopy pracze;
  • inne zwierzęta, w tym: sarny, bydło, skunks, mangusta, szakal.

WHO informuje, że to psy są głównym nosicielem wirusa i  aż w 99% wszystkich przypadków przyczyniają się do transmisji wścieklizny na ludzi. Wynika to nie tylko z faktu udamawiania psów, ale również niskiej świadomości osób mieszkających w krajach rozwijających się i ubogich.

Przykładem eliminowania zagrożenia wścieklizną poprzez szeroko zakrojone działania nadzoru epidemiologicznego i licznych szczepień jest Ameryka, w której transmisja zakażenia wścieklizną pochodząca od psów znacząco zmalała, a nawet została skutecznie przerwana. 

Obecnie, w Ameryce Północnej i Południowej, to nietoperze stają się głównym źródłem zgonów w wyniku wścieklizny spowodowanej ugryzieniem lub zadrapaniem przez tego niewielkiego, rękoskrzydłego ssaka.

ZADZWOŃ

Wścieklizna u zwierząt

Zgodnie z art. 56 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, na terytorium Polski obowiązuje nakaz szczepienia przeciwko wściekliźnie psów po ukończeniu przez nich 3 miesiąca życia i kolejno, nie rzadziej niż co 12 miesięcy, od daty ostatniego szczepienia, cykliczne szczepienie przeciwko wściekliźnie.

Posiadając psa, należy zadbać o bezpieczeństwo swoje i osób z otoczenia – jest to obowiązek każdego posiadacza udomowionego zwierzęcia. Do szczepienia zwierząt domowych przeciwko wściekliźnie zachęca się również osoby, które w swoim gospodarstwie posiadają koty.

Objawy wścieklizny u zwierząt:

  • agresywność;
  • nienaturalna łagodność (zwłaszcza u dziko żyjących zwierząt);
  • pobudzenie i szał;
  • bieg przed siebie;
  • ślinotok;
  • połykanie ziemi, kamieni;
  • w końcowej fazie — porażenia i śmierć.

W przypadku chorego na wściekliznę zwierzęcia wirus atakuje ośrodkowy układ nerwowy, do którego przemieszcza się z miejsca ukąszenia. Poprzez zainfekowane nerwy wędruje dalej, gdzie ostatecznie umiejscawia się w gruczołach ślinowych, skąd wydalany jest na zewnątrz w ślinie. Nosiciel śmiertelnej choroby, stanowi zagrożenie dla człowieka, zwierząt dziko żyjących i domowych.

Szczepionka przeciwko wściekliźnie

Wścieklizna jest chorobą groźną dla człowieka i innych zwierząt i choć jest nieuleczalna, można jej skutecznie zapobiegać przyjmując szczepienie.

Ważne jest, by w przypadku potencjalnej ekspozycji na patogen, nie doprowadzić do pojawienia się objawów – wówczas jest już za późno na interwencję. Rodzaj zastosowanej profilaktyki zależy od tego, w jakim stanie było/jest zwierzę, rodzaju ekspozycji i kwalifikacji przez specjalistę chorób zakaźnych.

Po ukąszeniu, podrapaniu, oślinieniu czy ugryzieniu przez podejrzane o chorobę zwierzę, można wstrzymać się ze szczepieniem do momentu przeprowadzenia stosownych badań w kierunku wścieklizny. W przypadku kota lub psa przeprowadza się badanie zwierzęcia (żywego lub martwego) i/lub 15-dniową obserwację w klinice weterynaryjnej.

Szczepionka przeciw wściekliźnie dla ludzi należy do tzw. szczepionek inaktywowanych, zawierających zabitego wirusa wścieklizny. Dotychczas opracowano i stosowane są dwie szczepionki przeciw wściekliźnie.

Szczepionkę przeciw wściekliźnie u ludzi stosuje się w dwóch przypadkach:

  • profilaktyka poekspozycyjna:
    • podanie szczepionki i/lub immunoglobuliny odpornościowej po potwierdzonej ekspozycji na wirus lub w przypadku jej podejrzenia;
    • szczepionka stosowana u osób pogryzionych przez wściekłe lub podejrzane o wściekliznę zwierzę, mających kontakt ze wściekłym zwierzęciem, albo gdy nie można przeprowadzić badań nad zwierzęciem;
    • postępowanie ma na celu niedopuszczenie do rozwoju choroby;
    • szczepionka podawana jest w serii 5 dawek, ochronnie.

  • profilaktyka przedekspozycyjna:
    • podaniem szczepionki w celu uodpornienia osoby, która może być narażona na zakażenie wirusem wścieklizny;
    • szczepienia zalecane osobom z określonych grup zawodowych oraz narażonych na kontakt z chorymi zwierzętami, tj. weterynarze, myśliwi, leśnicy, pracownicy zoo, grotołazi, diagności weterynaryjni, osoby podróżujące w regiony występowania przypadków wścieklizny;

Warto pamiętać, że leczenie swoiste wścieklizny środkami farmakologicznymi w postaci leku nie istnieje. Jedynym ratunkiem dla Pacjenta prawdopodobnie zakażonego jest bezbolesna szczepionka, która działa i będzie skuteczna tylko w początkowym stadium wścieklizny, do chwili pojawienia się jednego z objawów choroby. Odpowiednio szybko podjęta interwencja medyczna jest jedynym ratunkiem w przypadku istniejącego ryzyka zakażenia się odzwierzęcą wścieklizną.

Obowiązkiem i skutecznym działaniem profilaktycznym, jest coroczne szczepienie domowych zwierząt – psów i kotów, które są również narażone na kontakt z zainfekowanymi zwierzętami (zarówno w środowisku miejskim, jak i leśnym).


Szczepienie na wściekliznę Warszawa

Gdzie zaszczepić się przeciw wściekliźnie w Warszawie? Szczepienie można wykonać w każdej placówce Centrum Medycznego Damiana. 

UWAGA! Przed wykonaniem szczepienia wymagana jest konsultacja kwalifikująca z lekarzem. 

wizyta kwalifikująca do szczepienia

Jakie są objawy wścieklizny u ludzi?

Okres wylęgania się choroby od momentu zainfekowania wirusem wścieklizny wynosi przeciętnie od 20 do 90 dni. W tym czasie wirus przedostaje się do układu nerwowego i wówczas u chorego obserwuje się pełnoobjawowy przebieg choroby. Pierwsze objawy wścieklizny pojawiają się najwcześniej po 10 dniach od przedostania się wirusa do organizmu.

Objawy wścieklizny u człowieka:

  • świąd i pieczenie w miejscu ukąszenia/ugryzienia (krótko po zainfekowaniu);
  • obrzmienie skóry wokół miejsca ugryzienia;
  • bóle głowy;
  • gorączka;
  • nudności;
  • niepokój;
  • podniecenie;
  • wodowstręt;
  • światłowstręt;
  • pobudzenie psychoruchowe;
  • porażenie mięśni;
  • zapalenie mózgu;
  • zapalenie rdzenia kręgowego;
  • śpiączka.

Nieleczona lub niezdiagnozowana odpowiednio wcześnie wścieklizna, przyczynia się do stopniowej utraty zdrowia co kończy się zgonem.

Jak wygląda leczenie wścieklizny?

Poza oczywistym zastosowaniem szczepionki u osoby pogryzionej przez zwierzę potencjalne będące nosicielem wścieklizny, u Pacjentów stosuje się uodpornienie bierno-czynne polegające na podaniu surowicy, tj. immunoglobuliny RIG, rabies immunoglobulin oraz 5 dawek szczepionki.

Podana przez specjalistów surowica chroni Pacjenta do momentu uzyskania przez niego odporności czynnej, czyli mobilizacji układu immunologicznego i wytworzenia przeciwciał.

W przypadku osób zainfekowanych, nieszczepionych w przeszłości przeciwko wściekliźnie, u których obserwuje się symptomy choroby, stosuje się jedynie leczenie objawowe z jednoczesnym zachowaniem wzmożonych środków ostrożności – wścieklizna jest chorobą zakaźną.

ZADZWOŃ

 

Literatura tematu: