Insulinooporność - objawy i leczenie; kalkulator HOMA-IR

Data publikacji: 13.02.2023
Czas czytania: 7 minut
insulinooporność kalulator

Insulina to jeden z najważniejszych hormonów wytwarzanych w trzustce. Pełni ona niezwykle ważną rolę w ludzkim organizmie, odpowiadając za wiele zachodzących w nim procesów. Wszelkie odstępstwa od normy, zarówno niedobór insuliny, jak i jej nadprodukcja, mogą prowadzić do rozmaitych problemów zdrowotnych, takich jak hipoglikemia czy cukrzyca.

Jednym z najczęstszych powikłań związanych z produkcją insuliny jest insulinooporność. Na czym polega insulinooporność, jak się objawia oraz jak można leczyć to schorzenie? Czym jest kalkulator HOMA-IR? Sprawdź.

 

Spis treści:


Kalkulator HOMA-IR

Test Homeostatic Model Assessment (HOMA) to specjalna metoda polegająca na obliczeniu wskaźnika insulinooporności, czyli HOMA-IR (Homeostatic Model Assessment of Insulin Resistance), używając określonego wzoru. Do uzyskania wyniku konieczne jest wcześniejsze zbadanie poziomu glukozy i insuliny. Wystarczy te dwa parametry wstawić w odpowiednie miejsce w poniższym kalkulatorze, by otrzymać wynik.

Kalkulator wskaźnika HOMA-IR
Wskaźnik HOMA:
pl


Test HOMA daje najbardziej wiarygodne rezultaty, kiedy badania przeprowadzane są rano, a pacjent jest na czczo. Aby wykonać test wystarczy zgłosić się w godzinach porannych, najlepiej między 7 a 10.00 do przychodni do punktu pobrań. Ponieważ poziom insuliny może się wahać, zalecane jest powtórzenie badania około 3-4 razy, w celu uzyskania bardziej wiarygodnego wyniku obliczanego przy użyciu średniej ze wszystkich badań. 

Aby stwierdzić, że pacjent nie cierpi na insulinooporność, wynik nie powinien przekraczać 2,5. Jeśli jest on wyższy, stanowi to kwalifikację do dalszych badań diagnostycznych. 


Czym jest insulinooporność?

Insulinooporność to specyficzna przypadłość organizmu, który pomimo prawidłowego lub wyższego stężenia insuliny we krwi wciąż ją produkuje. Jest to zatem stan, kiedy organizm wykazuje obniżoną wrażliwość na insulinę. Wytwarzany w trzustce hormon powoduje, że organizm jest stale narażony na podwyższony poziom insuliny, co z kolei prowadzi do poważniejszych problemów zdrowotnych, ponieważ nadmierna praca trzustki oraz wysokie stężenie insuliny powodują zaburzenia w funkcjonowaniu glukagonu, czyli hormonu odpowiadającego między innymi za spalanie tkanki tłuszczowej.

Częstym następstwem insulinooporności jest zatem nadwaga, a w kolejnym etapie otyłość. Insulinooporność nie jest odrębną jednostką chorobową, ale wchodzi w skład tzw. zespołu metabolicznego, do którego zalicza się również nadciśnienie tętnicze, zaburzenia metabolizmu trójglicerydów i cholesterolu, otyłość oraz podwyższony poziom cukru we krwi.

Insulinooporność a cukrzyca

Choć insulinooporność i cukrzyca to pojęcia często stosowane wymiennie, w rzeczywistości nie są one tym samym. Insulinooporność jest stanem, który może prowadzić do cukrzycy. Długotrwałe utrzymujące się wysokie stężenie insuliny wpływa na działanie trzustki.

W rezultacie komórki trzustki zaczynają tracić zdolności wydzielnicze, co z kolei prowadzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi, a następnie do hiperglikemii. Może ona skutkować stanem przedcukrzycowym, jeśli stężenie glukozy we krwi mierzone na czczo osiągnie wartość 100-125 mg na 100 ml, a w teście OGTT 140 do 199 mg na 100 ml. Taki stan, szczególnie nieleczony, skutkuje często rozwojem cukrzycy typu 2, która z kolei powodować może wiele powikłań, przede wszystkim chorób układu sercowo-naczyniowego. 

Rola insuliny w organizmie człowieka

Insulina to hormon o niebagatelnym znaczeniu dla ludzkiego organizmu. Przede wszystkim bierze udział w metabolizowaniu białek, węglowodanów i tłuszczów. Komórki organizmu wyposażone są w specjalne receptory insulinowe, a podstawowym bodźcem powodującym jej wydzielanie jest podwyższony poziom glukozy we krwi. Taki proces ma na celu dostarczenie glukozy do komórek organów wewnętrznych oraz do mięśni.

Podstawowe zadania insuliny to:

  • zwiększanie wychwytu aminokwasów w wątrobie, tkance tłuszczowej i mięśniach,
  • nasilanie syntezy glikogenu z glukozy oraz syntezy kwasów tłuszczowych, białek i glicerolu,
  • stymulowanie wzrostu organizmu,
  • pomoc w magazynowaniu białka, co wpływa na przyrost masy mięśniowej,
  • hamowanie ketogenezy, które jest kluczowe do prawidłowej pracy serca, mięśni, mózgu i nerek,
  • hamowanie glukoneogenezy, odbywające się przede wszystkim w komórkach wątroby,
  • rozkładanie glikogenu, mające na celu dostarczenie organizmowi energii oraz pozyskanie substratów energetycznych w sytuacji dużego wysiłku fizycznego lub głodu,
  • hamowanie lipolizy, czyli rozkładanie trójglicerydów do kwasów tłuszczowych, również pozwalające uzyskać substrat energetyczny,
  • hamowanie katabolizmu białek i zużywania aminokwasów,
  • pobudzanie współczulnego układu nerwowego.


Brak wrażliwości tkanek na insulinę - przyczyny i czynniki ryzyka 

Choć przyczyn insulinooporności może być wiele, wymienia się wśród nich przede wszystkim czynniki genetyczne. Do najważniejszych z nich należy zespół zmutowanej insuliny objawiający się tym, że trzustka wytwarza hormon, którego budowa jest nieprawidłowa. Inną przyczyną insulinooporności jest nieprawidłowa ilość innych hormonów produkowanych przez organizm. Podwyższony poziom hormonu tarczycy, kortyzolu, glukagonu, androgenów, hormonu wzrostu i parathormonu wpływa negatywnie na działanie insuliny.

Szczególnie istotnym czynnikiem ryzyka jest nadwaga i otyłość. Obecna w nadmiarze tkanka tłuszczowa wpływa na uwalnianie do krwi wolnych kwasów tłuszczowych, a te z kolei stają się dla organizmu źródłem energii, którym powinna być glukoza. Niespożytkowana skutkuje wysokim stężeniem cukru we krwi, a co za tym idzie, mobilizuje trzustkę do wydzielania jeszcze większej ilości insuliny.

Ryzyko insulinooporności wzrasta z wiekiem. Insulinooporność związana z otyłością brzuszną diagnozowana jest częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Specjaliści wśród czynników ryzyka wymieniają również:

  • ciążę,
  • brak aktywności fizycznej,
  • stosowanie leków (takich jak glikokortykosteroidy, diuretyki diazydowe, tabletki antykoncepcyjne i wiele innych),
  • spożywanie nadmiernej ilości alkoholu,
  • palenie tytoniu
  • oraz niewłaściwą dietę, bogatą w węglowodany proste i tłuszcze, a ubogą w świeże warzywa i owoce.

Objawy insulinooporności

Insulinooporność często, szczególnie w pierwszych stadiach, przebiega bez zauważalnych objawów. Niestety skutkuje to bardzo późną diagnozą, a co za tym idzie dalszym rozwijaniem się nieprawidłowości i późniejszym wdrożeniem właściwej terapii.

Najczęściej występujące objawy insulinooporności podobne są do symptomów wielu innych chorób i dolegliwości. Przede wszystkim pojawia się uczucie ciągłego zmęczenia, zmienny nastrój, senność, zwiększony apetyt, brak energii oraz rozdrażnienie. Wielu pacjentów ma problem z właściwą masą ciała i łatwo przybiera na wadze. Oprócz tego mogą pojawić się też napady wilczego głodu, wyższy poziom cukru we krwi i cholesterolu, podwyższone ciśnienie tętnicze i problemy ze skórą.


Jak rozpoznać zaburzenie metabolizmu glukozy?

Diagnostyka insulinooporności może przebiegać na różne sposoby. Do najbardziej podstawowych badań należy oznaczenie glukozy we krwi pobieranej na czczo. Inną często stosowaną metodą jest test obciążenia glukozą (OGTT) wykonywany doustnie. Aby go przeprowadzić należy podać pacjentowi glukozę, a następnie sprawdzić, jaka jest reakcja organizmu. Dzięki badaniu można ocenić przede wszystkim, jaka jest szybkość regulacji poziomu cukru we krwi, wydzielanie insuliny oraz jak szybko glukoza wchłaniana jest do tkanek organizmu.

Po tych początkowych badaniach, które mogą potwierdzić stan przedcukrzycowy, często związany właśnie z insulinoopornością, konieczne jest wykonanie kolejnych testów. Są to między innymi: lipidogram, poziom insuliny w surowicy oznaczany na czczo oraz badanie Hs-CRP.

Za najbardziej skuteczną metodę specjaliści uważają klamrę metaboliczną, pozwalającą precyzyjnie ocenić stopień insulinooporności. Niestety jej zastosowanie nie jest częste, ponieważ przebieg badania jest dość skomplikowany, a jego koszt znacznie wyższy niż pozostałych. Opiera się ono na podawaniu w kroplówce stałej ilości insuliny oraz zmiennej ilości glukozy i na tej podstawie ocenia się reakcje organizmu.

Innym testem, cieszącym się w ostatnich latach dużą popularnością ze względu na swą prostotę, jest test HOMA (Homeostatic Mode Assessment), jednak warto wiedzieć, że nie zawsze pozwala on na otrzymanie jednoznacznych wyników.


Insulinooporność – leczenie

Leczenie insulinooporności opiera się przede wszystkim na pozbyciu się lub załagodzeniu przyczyny, która ją powoduje. W każdym przypadku stosowane metody mogą się zatem nieco lub znacząco od siebie różnić. W przypadku pacjentów z otyłością i nadwagą pierwszym krokiem będzie zatem redukcja masy ciała, w tym wdrożenie systematycznej aktywności fizycznej i zbilansowanej diety, bogatej w nienasycone kwasy tłuszczowe i błonnik.

Ponieważ insulinooporność wynika czasem z przyjmowanych leków, specjalista może zdecydować się na ich zmianę. W przypadku pacjentów, u których insulinooporność spowodowana jest nieprawidłowym wydzielaniem lub działaniem innych hormonów, należy doprowadzić je do prawidłowych parametrów.

Niezależnie jednak od przyczyny, podstawą w leczeniu insulinooporności jest zmiana trybu życia. Niezbędna jest regularna aktywność fizyczna, szczególnie na świeżym powietrzu. Dzięki niej mięśnie mają szansę pobrać i spalić glukozę, a co za tym idzie poprawie ulega również stężenie cukru we krwi. Bardzo ważnym czynnikiem jest także zdrowa dieta, oparta na świeżych owocach i warzywach, błonniku i nienasyconych kwasach tłuszczowych. Posiłki powinny być właściwie zbilansowane i zawierać jak najmniej produktów wysoko przetworzonych.


Źródła: