Alkoholizm - czynniki ryzyka, objawy i leczenie; fazy choroby alkoholowej

Czy łatwo dostępna i powszechnie stosowana substancja chemiczna, może być jednocześnie silną, śmiertelną trucizną? Niestety, tak. Alkohol stoi na podium najbardziej śmiercionośnych i chorobotwórczych czynników ryzyka dla zdrowia. Rokrocznie przyczynia się do przedwczesnych śmierci w wyniku wypadku, choroby i przemocy fizycznej. Pod jego wpływem dochodzi również do wielu przestępstw na tle rabunkowym i seksualnym.

Mimo, że nadmierne spożywanie alkoholu przyczynia się do rozwoju ponad 200 chorób, nadal cieszy się on dużą popularnością - jako sposób na stres, problemy w pracy czy w domu, jest synonimem dobrej zabawy, nagrodą i pocieszeniem w jednym.

Jakie są fazy choroby alkoholowej, objawy uzależnienia i jakie powikłania niesie za sobą problem z alkoholem? Na czym polega specjalistyczne leczenie choroby? Przeczytaj artykuł przygotowany przez naszych Ekspertów i umów się na wizytę w Centrum Zdrowia Psychicznego MindHealth.

Spis treści:

• Co to jest alkoholizm?
  • Układ nagrody a alkohol
  • Klasyfikacja alkoholizmu
  • Dlaczego ludzie bagatelizują problem uzależnienia od alkoholu?
• Alkohol a prawo
• Choroba alkoholowa - statystyki
• Przyczyny uzależnienia od alkoholu
• Alkoholizm - objawy
• Fazy choroby alkoholowej
• Jak się leczy alkoholizm?
• Czy alkoholizm można wyleczyć?
• Skutki alkoholizmu

Czym jest alkoholizm?

Tylko dawka czyni truciznę – trucizną. Jak jest z alkoholem: można, czy nie należy go pić? Czy istnieją bezpieczne dawki alkoholu?

Przede wszystkim należy mieć świadomość, że alkohol, jako silna substancja chemiczna, pomimo pozornie „dobroczynnego” wpływu na samopoczucie, niekorzystnie wpływa na nasze zdrowie. Nadmierne spożycie alkoholu zaburza pracę ośrodkowego układu nerwowego (mózgu), a także czynność narządów, w tym funkcjonowanie wątroby, nerek i pracę serca.

Co to jest alkoholizm? Definicja alkoholizmu obejmuje przewlekłe, postępujące i potencjalnie śmiertelne zaburzenie związane z nadmiernym, kompulsywnym spożywaniem napojów alkoholowych. Choroba charakteryzuje się utratą kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. Upośledza funkcjonowanie na poziomie rodzinnym i zawodowym. Systematycznie obniża jakość życia, prowadząc do fizycznego i psychicznego uzależnienia od alkoholu.

Nadmierne spożycie alkoholu powoduje umiarkowane i ciężkie objawy odstawienia. Wiąże się z czasową (oraz stałą) niezdolnością do wykonywania pracy. Uszkadzając mózg, w sposób trwały niszczy zdrowie i sposób zachowania.

Choroba alkoholowa jest podstępna, może rozwijać się latami i wydawać się całkowicie niepozorna. Okazjonalne picie niewielkiej ilości alkoholu, picie weekendowe, picie dla odstresowania a w końcu picie codzienne — właściwie nie wiadomo, kiedy przekracza się niebezpieczną granicę uzależnienia od alkoholu.

Osoba uzależniona uważa, że kontroluje to, kiedy i ile pije. Natomiast to, co charakteryzuje rozwój alkoholizmu, to przede wszystkim brak kontroli. Spożycie alkoholu przekracza granice zdroworozsądkowe i to, co kiedyś było świetną rozrywką, nagle staje się przymusem, codziennością i niezbędnym elementem funkcjonowania.

Układ nagrody a alkohol

Spożywanie alkoholu upośledza działanie tzw. układu nagrody, czyli struktury mózgowej odpowiadającej m.in. za motywację, odczuwanie przyjemności i satysfakcji. Pod wpływem alkoholu dochodzi do zaburzenia metabolizmu neuronów (komórek nerwowych) a to sprawia, że zmniejsza się ich aktywność.

Początkiem uzależnienia od alkoholu jest odczuwanie przyjemności z picia. Po jego spożyciu dochodzi do pobudzenia neuroprzekaźników, a tym samym wydzielania ogromnych ilości dopaminy.

W normalnych warunkach działanie układu nagrody jest człowiekowi niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, czyli powtarzania czynności warunkujących przeżycie (jedzenie posiłków czy nawadnianie organizmu). Jednak w warunkach niekontrolowanych, kiedy wydzielanie dopaminy jest zbyt intensywne, organizm nie może opanować ekscytacji wywołanej neuroprzekaźnikiem przyjemności.  

Codzienne zaspakajanie potrzeb fizjologicznych nie dostarcza takich emocji, jak spożycie alkoholu. Osoba uzależniająca się od alkoholu, na poziomie swojego zachowania musi zażywać coraz większe jego ilości po to, by zaspokoić pierwotny głód. W ten sposób pije coraz częściej, coraz więcej, nawet bez opamiętania.

Klasyfikacja alkoholizmu

Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 definiuje zaburzenia związane z używaniem alkoholu jako substancji psychoaktywnej (kody F10.0-F10.7) wyróżniając:

• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (ostre zatrucie):
  • stan ostrego upojenia alkoholem, doświadczenia typu „bad trip” (po przyjęciu substancji, tj. urojenia, stany lękowe), upojenie, intoksykacja patologiczna, stany transu i opętania w następstwie zatrucia alkoholem;
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (następstwa szkodliwego używania substancji):
  • nadużywanie alkoholu;
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (zespół uzależnienia):
  • przewlekły alkoholizm, dipsomania;
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (zespół abstynencyjny);
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (zespół abstynencyjny z majaczeniem)
  • majaczenie alkoholowe;
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (zaburzenia psychotyczne):
  • alkoholowa: halucynoza, zazdrość, paranoja, psychoza;
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (zespół amnestyczny):
  • spowodowana przez alkohol, psychoza lub zespół Korsakowa;
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne):
  • otępienie alkoholowe, przewlekły alkoholowy zespół mózgowy, inne łagodniejsze postacie trwałego zaburzenia funkcji poznawczych, „flashback”, późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne, zaburzenia postrzegania;
  • rezydualne: zaburzenia afektywne, zaburzenia osobowości i zachowania;
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (inne zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania);
• zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu (zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania, nieokreślone).

Dlaczego ludzie bagatelizują problem uzależnienia od alkoholu?

Wczesnej, fachowej interwencji medycznej czy psychologicznej nie pomaga fakt, że w społeczeństwie nadal funkcjonuje mit osoby uzależnionej. Według niego, alkoholikiem jest tylko osoba zaniedbana, niechlujnie ubrana, nie dbająca o higienę osobistą, pijąca codzienne, bezdomna, leżąca gdzieś na ulicy i zadająca się z szemranym towarzystwem. Jednym słowem – nadal istnieje mit alkoholika, jako osoby z marginesu społecznego.

Jednak choroba alkoholowa może dotknąć każdego, bez względu na wiek, płeć, wykształcenie, wykonywany zawód czy miejsce zamieszkania. Dobrym przykładem może być odbiegający od stereotypu, wysokofunkcjonujący alkoholik (HFA; ang. High Functioning Alcoholic).

Alkohol a prawo

Zespołem uzależnienia od alkoholu nazywa się objawy behawioralne, poznawcze i fizjologiczne, obejmujące silną potrzebę przyjmowania alkoholu, trudności w kontrolowaniu jego użycia, używanie pomimo szkodliwych następstw i przedkładanie jego spożycia ponad inne zobowiązania. W wyniku uzależnienia z czasem dochodzi do odczuwania przez nałogowca objawów fizycznego zespołu abstynencyjnego.

Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. (Dz.U.2020.0.722), definiuje pojęcie napoju alkoholowego, do którego zalicza alkohol etylowy, piwo, wino i napoje fermentowane oraz wyroby pośrednie.

Z kolei ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości, przybliża termin napoju alkoholowego, stanu po użyciu alkoholu i stanu nietrzeźwości:

• napojem alkoholowym (w rozumieniu ustawy) jest produkt przeznaczony do spożycia zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego w stężeniu przekraczającym 0,5% objętościowych alkoholu;
  
  
• stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
  • stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo
  • obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³;
    
    
• stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
  • stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo
  • obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.

Choroba alkoholowa – statystyki

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że każdego roku spożycie alkoholu przyczynia się do 3 milionów zgonów. Aż 40% osób pijących alkohol, miało co najmniej jeden epizod intensywnego picia w miesiącu.

Spożywanie alkoholu przyczynia się do przedwczesnych śmierci w grupie wiekowej 15-49 lat, a u wszystkich osób nadużywających alkoholu jest czynnikiem chorobotwórczym, zwiększającym ryzyko trwałej niepełnosprawności.

Jak wynika z danych PARPA, w roku 2000, średnie roczne spożycie napojów alkoholowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca (w litrach, na 100% alkoholu) wyniosło 7,12 l. W roku 2010 liczba ta wzrosła do 9,02l. Z kolei dwa lata temu, w roku 2020 osiągnęła wynik 9,62 l.

Przyczyny uzależnienia od alkoholu

Alkohol, jako używka psychoaktywna, dominuje nad uzależnionym, uniemożliwiając mu kontrolę nad własnym ciałem i umysłem, a tym samym sposobem zachowywania się, emocjami i motywacją. Co determinuje kwestię wyboru alkoholu jako środka do spożycia?

Przyczyn alkoholizmu można doszukiwać się w aspekcie:

• socjologicznym;
• środowiskowym (pedagogicznym);
• psychologicznym;
• genetycznym;
• medycznym.

W psychopatologii uzależnień od alkoholu, wymienia się głównie trzy czynniki przyczynowo-skutkowe rozwoju choroby:

• genetyczne – należy pamiętać jednak, że nie każde dziecko alkoholika zostaje alkoholikiem w wieku dorosłym, choć dziedziczność może zwiększać ryzyko skłonności do uzależnień;
• psychologiczne:
  • wzmocnienie pozytywne i mechanizm układu nagrody (uszkodzenie funkcjonowania ośrodka przyjemności w ośrodkowym układzie nerwowym);
  • wzmocnienie negatywne (ucieczka przed konsekwencjami zespołu abstynencyjnego;
  • modelowanie (ukształtowanie się patologicznych wzorców zachowań pod wpływem obserwacji najbliższego otoczenia);
  • współwystępowanie innych zaburzeń w tym psychicznych, osobowości lub nastroju;
• społeczne:
  • rola grupy społecznej, jej wpływu i dostępności alkoholu;
  • przekonania jednostki i grupy na temat wpływu alkoholu na samopoczucie (alkohol jako nagroda, pocieszenie, wyzwalacz stresu, środek łagodzący ból, etc.).
    
    

Jak dochodzi do uzależnienia od alkoholu?

Każda uzależniona od alkoholu, narkotyków czy leków osoba, ma swoją własną historię powstawania nałogu. Mniej lub bardziej wiarygodne powody sięgania po alkohol, nierzadko poprzedzone są kłamstwami, zaprzeczaniem i obietnicami poprawy bez pokrycia. To właśnie wymyślanie kolejnych powodów do picia, oszukiwanie siebie i innych jest podstawowym objawem uzależnienia od alkoholu.

Z medycznego punktu widzenia, alkohol zmienia biochemię mózgu, zatem osoba pijąca, stopniowo uzależniająca się od alkoholu, wymusza na organizmie ciągłą potrzebę picia. Alkohol cechuje się silnym potencjałem uzależniającym – z czasem pijący nie tylko odczuwa chęć picia, ale jego przymus, by m.in. zapobiegać silnym i przykrym konsekwencjom zespołu abstynencyjnego.

I pomimo, że osoba uzależniona zawsze znajdzie „dobry” powód do picia, można wskazać kilka typowych wymówek, tj. piję – bo inni tez piją, piję – bo lubię, przecież nie jestem alkoholikiem – mogę pić itp.

Choroba alkoholowa może być efektem:

• nieprawidłowego procesu socjalizacji;
• wychowania w rodzinie dysfunkcyjnej;
• dziedzicznych skłonności;
• zaburzeń psychicznych, zaburzeń nastroju i upośledzeń umysłowych;
• problemów psychologicznych: w domu, w małżeństwie, w pracy;
• nadmiaru obowiązków i brakiem umiejętności radzenia sobie ze stresem;
• sposobu życia lub funkcjonowania zawodowego (picie dla relaksu, z kontrahentami, w trakcie licznych imprez towarzyskich, dla przełamania wstydu czy zdenerwowania).

Objawy choroby alkoholowej

Alkoholizm to przewlekła, postępująca stopniowo choroba, niedająca wyraźnych oznak. O ile można zauważyć jej tendencyjny – w wielu przypadkach – przebieg, o tyle trudno jest wskazać punkt zwrotny w jej przebiegu, gdyż zwykle objawy alkoholizmu świadczą o w pełni rozwiniętym uzależnieniu.

Symptomy, takie jak zaniedbanie higieny, wyglądu czy wychudzenie, zazwyczaj uwidaczniają się już w wysokim stadium rozwoju choroby a w przypadku wysokofunkcjonujących alkoholików nie ujawnia się nawet wtedy, gdy uzależniony nie potrafi sprostać codzienności bez kieliszka wódki, czy innego trunku.

Alkoholizm powinno leczyć się już po wystąpieniu pierwszych sygnałów o prawdopodobnym problemie. Jednak zaprzeczanie i zgubna natura uzależnienia, potrafi skutecznie maskować problem przed innymi, nawet domownikami czy znajomymi z pracy.

Bardzo ważne jest, by podejmować kroki ku wyzdrowieniu – mówić o uzależnieniu i walczyć z nałogiem. Należy pamiętać, że pomimo tego, że alkoholizm jest chorobą nieuleczalną, a ryzyko jej nawrotów wysokie, leczenie ma sens, bo nie jednemu uzależnionemu uratowało życie.

Jakie są objawy alkoholizmu?

Głównym objawem choroby alkoholowej jest dominacja picia nad wszystkimi innymi czynnościami i wartościami, mającymi (dawniej) dla uzależnionego sens. Dom, partner, dzieci, praca czy hobby przestają mieć znaczenie a zaburzenia poznawcze i behawioralne dominują nad życiem, skutecznie odsuwając bliskich i relacje interpersonalne.

W rozpoznaniu uzależnienia od alkoholu może pomóc identyfikacja trzech lub więcej cech i objawów alkoholizmu występujących łącznie lub czasowo w okresie ostatniego roku, a są nimi kryteria zawarte w ICD-10:

• silne pragnienie lub poczucie przymusu picia alkoholu (głód alkoholowy);
• upośledzenie zdolności kontrolowania zachowań związanych z piciem:
  • upośledzenie samokontroli, zdolności powstrzymywania się od picia;
  • trudności w zakończeniu picia;
  • trudności w ograniczaniu ilości wypijanego alkoholu;
• fizjologiczne objawy abstynencyjne, w sytuacji ograniczenia lub przerywania picia (w tym: używanie alkoholu w celu uwolnienia się od objawów abstynencyjnych:
  • drżenie mięśni;
  • nadciśnienie tętnicze;
  • nudności;
  • wymioty
  • biegunka;
  • zaburzenia snu;
  • niepokój;
• zmieniona, najczęściej zwiększona tolerancja alkoholu:
  • potrzeba spożywania coraz większych dawek alkoholu dla osiągnięcia oczekiwanego efektu;
• koncentracja życia wokół alkoholu kosztem zainteresowań i obowiązków (w domu, w pracy);
• uporczywe picie alkoholu mimo oczywistych dowodów na występowanie szkodliwych następstw picia.
  
  

Objawy rozwijającej się lub w pełni rozwiniętej choroby alkoholowej, zostały sklasyfikowane w kryteriach diagnostycznych zaburzeń używania alkoholu, Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-5).

O uzależnieniu od alkoholu mówimy wówczas, gdy u Pacjenta obserwuje się następujące objawy:

• picie alkoholu w większych ilościach, częściej lub przez dłuższy czas niż się zamierzało pierwotnie;
• utrzymywanie zamiaru zaprzestania picia, lub co najmniej jedna próba przerwania picia lub picie kontrolowane;
• poświęcanie znacznej ilości czasu na uzyskanie alkoholu, jego użycia lub dochodzenia do siebie po jego spożyciu;
• silną potrzebę spożycia alkoholu (głód alkoholowy);
• powtarzającego się używania alkoholu pomimo niemożności właściwego wypełniania podstawowych obowiązków w pracy, szkole lub w domu;
• używania alkoholu pomimo stałych lub nawracających problemów społecznych bądź międzyludzkich, które są skutkiem lub są nasilane przez działanie substancji;
• zmniejszenie lub zaniechanie aktywności (społecznej, zawodowej, rekreacyjnej) z powodu picia alkoholu;
• powtarzającego się używania alkoholu w sytuacjach, kiedy ten stan stwarza fizyczne zagrożenie;
• spożywania alkoholu pomimo wiedzy o tym, że nawracające problemy zdrowotne (w tym psychiczne) są wynikiem picia;
• zwiększania ilości spożywanego alkoholu w celu osiągnięcia pożądanego stanu intoksykacji (stanu zatrucia);
• zespołu abstynencyjnego lub używania alkoholu lub innej substancji o podobnym działaniu psychoaktywnym w celu złagodzenia lub uniknięcia objawów odstawiennych.

Fazy choroby alkoholowej

Nikt nie rodzi się alkoholikiem, ale się nim staje. Oczywiście są osoby, u których ryzyko uzależnienia od substancji psychoaktywnej i choroby alkoholowej jako następstwo, jest wyższe (np. dysfunkcja w rodzinie, rodzice alkoholicy czy pijące towarzystwo).

Jednak zarówno w przypadku alkoholizmu, jak i innych używek, zauważa się fazy rozwoju uzależnienia (w zależności od źródeł, ich nazewnictwo może się różnić).

Jakie są fazy alkoholizmu?

• faza I alkoholizmu (przedalkoholowa, picie towarzyskie):
  • trwa około 2 lat;
  • zazwyczaj wiąże się z piciem towarzyskim;
  • osoba uzależniająca się zauważa pozytywne aspekty picia (odprężenie, odstresowanie, zrelaksowanie, uspokojenie);
  • okazji do wypicia jest coraz więcej, wraz ze zwiększającą się jednorazową dawką spożytego alkoholu (wzrasta tolerancja na alkohol);
    
    
• faza II alkoholizmu (zwiastunowa, ostrzegawcza):
  • zwiększona koncentracja na alkoholu i możliwości jego wypicia;
  • zwiększona tolerancja alkoholu predysponuje do szukania okazji do napicia się;
  • pojawiają się alkoholowe palimpsesty (luki w pamięci pojawiające się w wyniku spożycia nadmiernej ilości alkoholu);
  • osoba zaczyna spożywać alkohol w tajemnicy, ukradkiem;
  • osoba zaczyna tłumaczyć swoje picie;
  • osoba zaczyna zapijać „kaca”;
    
    
• faza III alkoholizmu (krytyczna):
  • alkohol jest spożywany w celu złagodzenia przykrych objawów odstawiennych;
  • osoba zaczyna tracić kontrolę nad piciem i swoim zachowaniem po spożyciu;
  • chory zaprzecza oczywistym problemom wynikającym z picia alkoholu;
  • pojawia się „moralny kac”;
  • uzależniony zaczyna zaniedbywać siebie i osoby z bliskiego otoczenia;
  • alkoholik nie jest w stanie panować nad emocjami, pogarsza się jego samopoczucie;
  • pojawiają się naprzemienne ciągi i okresy abstynencji;
    
    
• faza IV alkoholizmu (przewlekła, chroniczna):
  • alkoholik popada w ciągi alkoholowe i traci kontrolę nad swoim nałogiem;
  • uzależniony balansuje na granicy życia i śmierci;
  • osoba pije alkohol niekonsumpcyjnie, w samotności;
  • następuje zmniejszenie tolerancji alkoholowej;
  • pojawia się zaburzenia psychiczne i inne konsekwencje zdrowotne związane ze skrajnym wycieńczeniem organizmu w tym: psychozy alkoholowe (delirium), padaczka alkoholowa, choroby somatyczne (marskość wątroby, uszkodzenie układu nerwowego), otępienie alkoholowe („wtórny analfabetyzm”);
  • brak pomocy medycznej i terapeutycznej skutkuje utratą życia lub trwałym kalectwem.

Leczenie alkoholizmu

Choroba alkoholowa sieje w umyśle chorego ogromne spustoszenie. Uzależnienie od alkoholu to nie tylko problem alkoholika, ale przede wszystkim problem społeczny, począwszy od najbliższego otoczenia osoby uzależnionej (rodzinę, partnerów, dzieci), po sąsiadów i osoby postronne.

Chroniczny nadmiar alkoholu we krwi sprzyja sytuacjom niebezpiecznym i niekontrolowanym. Alkoholik jest w stanie wsiąść do samochodu i prowadzić pod jego wpływem. Wysokofunkcjonujący alkoholicy obejmują nad wyraz odpowiedzialne stanowiska np. w ochronie zdrowia. Alkohol łagodzi zahamowania przed przypadkowymi kontaktami seksualnymi, wzmaga agresję i przemoc.

Leczenie alkoholizmu polega w pierwszej kolejności na zdiagnozowaniu problemu i zaburzeń wynikających z jego nadmiernego spożycia. Świadczenia realizowane są w szpitalach, organizacjach pozaszpitalnych, ośrodkach prywatnych i państwowych. Problemem uzależnienia od alkoholu zajmuje się również Mind Health – Centrum Zdrowia Psychicznego.

Leczenie choroby alkoholowej przebiega etapowo. Alkoholik musi przyznać przed samym sobą, że ma problem, a nałóg jest dla niego i innych niebezpieczny. Osoba uzależniona musi mieć świadomość, że jego sytuacja wymaga uleczenia. Leczenie alkoholizmu polega w głównej mierze na wskazywaniu odpowiedniej drogi do wyjścia z uzależnienia i życia bez nałogu.

Jakie są metody leczenia alkoholizmu? Krokami do wyleczenia nałogu alkoholowego są:

• diagnoza;
• detoksykacja;
• abstynencja;
• farmakoterapia;
• program psychoterapii podstawowej (sesje indywidualne, grupowe);
• terapia utrwalająca;
• treningi interpersonalne;
• sesje zapobiegające nawrotom;
• psychoedukacja i profilaktyka (osób chorych i ich rodzin).
  
  

Leczenie farmakologiczne

Metody farmakologiczne leczenia alkoholizmu wspierają proces terapeutyczny wychodzenia z nałogu i utrzymania życia w abstynencji (życia bez uzależnienia). Przypisywaniem medykamentów zajmuje się lekarz (w tym psychiatra), który odpowiednio dobiera leki, sposób ich podawania oraz dawkowanie.

Leczenie farmakologiczne rozpoczyna się już na wczesnym etapie odwykowym. Wspomaga psychoterapię, proces utrzymywania lub wydłużania okresu abstynencji lub zmniejszanie ilości wypijanego alkoholu.

Warto zaznaczyć, że alkoholizm, uszkadzając ośrodkowy układ nerwowy, przyczynia się do rozwoju innych zaburzeń natury psychicznej. Aby prawidłowo leczyć chorobę alkoholową, należy zadbać o prawidłowe leczenie farmakologiczne, które w tym przypadku jest niezbędne.

Leczenie alkoholizmu - leki

W farmakoterapii choroby alkoholowej stosuje się następujące leki:

• Akamprozat:
  • wydłuża okres powstrzymywania się od picia alkoholu;
  • zmniejsza u uzależnionego uczucie głodu alkoholowego;
  • nie uzależnia;
  • w większości przypadków jest dobrze tolerowany przez chorych;
  • może być stosowany równolegle z psychoterapią;
  • może być przyjmowany przez osoby z uszkodzeniem wątroby;
• Naltrekson:
  • znosi euforyzujące (nagradzające) działanie alkoholu;
  • z powodzeniem wydłuża okresy abstynencji;
  • po zastosowaniu leczenia, u osób uzależnionych od alkoholu zauważa się mniejsze ryzyko ciężkich nawrotów choroby;
• Nalmefen/Selincro:
  • stosowany u osób odznaczających się wysokim poziomem ryzyka picia (DRL);
  • stosowany również u osób z uzależnieniami behawioralnymi (np. hazard);
• Disulfiram:
  • lek stosowany w formie wszczepiennej;
  • jego lecznicze działanie opiera się na wywołaniu u chorego nieprzyjemnych objawów zatrucia alkoholowego po spożyciu alkoholu;
• Selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI):
  • stosowane u osób z zaburzeniami depresyjnymi.

Psychoterapia

Terapia uzależnień tworzy warunki sprzyjające realizacji potrzeb osób z chorobą alkoholową. Leczenie i rehabilitacja psychoterapeutyczna odbywają się indywidualnie oraz grupowo. Dzięki specjalistycznemu wsparciu psychologa i terapeuty, osoby uzależnione mają szansę na uwolnienie się od zgubnego nałogu.

Podczas spotkać z terapeutą, chory zaczyna lepiej rozumieć swój problem, akceptując obecność choroby i poznając mechanizm błędnego koła uzależnienia. Do najczęściej stosowanych nurtów psychologicznych w terapii uzależnień zalicza się:

• leczenie poznawczo-behawioralne;
• psychoterapię psychodynamiczną.

Najlepszą skuteczność leczenia uzależnienia od alkoholu osiąga się łącząc psychoterapią indywidualną i wsparcie grupowe. Psychoterapeuci zalecają również uczestnictwo w grupach samopomocowych Anonimowych Alkoholików.

Alkoholizm wpływa na relacje rodzinne, dlatego w ramach leczenia uzależnionym (lub ich bliskim) oferuje się również wsparcie w postaci terapii dla par, terapii małżeńskiej, terapii rodzinnej, DDA i DDD.

Skuteczna psychoterapia uzależnień trwa od 1,5 roku do 2 lat. W zależności od ośrodka, w którym chory podejmuje leczenie, cykl terapii uzależnień obejmuje około 240 godzin terapii w grupie i do 5 godzin pracy indywidualnej z psychoterapeutą.

Leczenie zamknięte

Oddziałami zamkniętymi nazywane są Oddziały Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych, czyli miejsca, w których rozpoczyna się leczenie odwykowe (detoks alkoholowy). Okres hospitalizacji Pacjentów jest uzależniony od ich stanu zdrowia, ale średnio trwa około 10 dni. W trakcie pobytu w ośrodku leczenia Pacjent pozostaje pod specjalistyczną opieką terapeutyczną. Podczas leczenia zamkniętego nie można odwiedzać chorego.

Terapia odwykowa pozwala chorym uporać się z nałogiem i uczyć technik radzenia sobie z mechanizmem uzależnienia. Leczenie zamknięte jest oferowane w wielu prywatnych placówkach. To tam, osoby zmagające się z chorobą alkoholową otrzymują pomoc grup terapeutycznych, uczestniczą w sesjach indywidualnych i grupowych. Nabywają nowych umiejętności radzenia sobie w życiu bez alkoholu.

Anonimowi Alkoholicy

Wsparcie samopomocowej grupy osób uzależnionych od alkoholu AA – Anonimowych Alkoholików – ma pomóc uczestnikom wspólnoty wyzwolić się od zgubnego mechanizmu uzależnienia. Wychodzenie z nałogu, to dla osób z chorobą alkoholową trudne doświadczenie - zwłaszcza, gdy dotyka sfery emocjonalnej i rodzinnej. Osoby wychodzące z uzależnienia muszą zmagać się z rzeczywistością, która nierzadko została nadszarpnięta nałogiem.

Podstawą filozofii AA jest zbiór „dwunastu kroków AA”, czyli zaleceń, których głównym zadaniem jest pomoc wyzwolić się z uzależnienia.

Czy alkoholizm można wyleczyć?

Choroba alkoholowa to stan chroniczny, w którym dochodzi do zaburzeń na wielu płaszczyznach – zdrowotnej, rodzinnej, społecznej czy zawodowej. Jako najczęściej diagnozowane uzależnienie, nie bez powodu klasyfikowane jest do chorób upośledzających i śmiertelnych. Terapia pozwala Pacjentom wyjść z nałogu i uporać się z własnymi „demonami” – w końcu to w alkoholu chorzy szukają często ukojenia w problemach.

Jednak alkoholizm to problem, którego leczenie nie gwarantuje 100% pewności, że chory nie wróci do nawyków. Dlatego tak ważne jest, by cały proces dochodzenia do zdrowia był kontynuowany nawet po zakończeniu ostatnich sesji (np. uczestnictwo w spotkaniach grup samopomocowych).

Skutki alkoholizmu

Zycie rodzinne

Nadużywanie alkoholu prowadzi do uzależnienia, a tym samym do rozpadu więzi. Najczęściej, ofiarami alkoholików (w szerokim tego słowa znaczeniu) staje się ich rodzina, partnerzy oraz dzieci. Nałóg szkodzi osobie która nadużywa alkoholu oraz całemu otoczeniu. Alkoholizm zaburza normalne postrzegania świata i ludzi, dlatego rodzina alkoholików cierpi na tym najbardziej.

W rodzinach z problemem alkoholowym dochodzi również do sytuacji, w których zarówno uzależniony jak i pozostali członkowie rodziny zaprzeczają uzależnieniu. Poczucie wstydu, strach przed społecznym napiętnowaniem oraz konfrontacją z rzeczywistym problemem są silniejsze od prawdy.

DDA

Syndrom DDA (Dorosłych Dzieci Alkoholików) to sklasyfikowane to jednej grupy, różne zaburzenia z którymi zmagają się osoby ze środowiska dysfunkcyjnego, w którym alkohol odgrywał znaczącą rolę. Osobami DDA są głównie dzieci, których rodzice czy opiekunowie zmagali się z chorobą alkoholową. Osoby z tym syndromem cechują się podobnymi schematami funkcjonowania, trudnościami w życiu prywatnym oraz zaburzeniami na tle psychicznym.

DDA to samopomocowe grupy dla osób powyżej 18-tego roku życia, które doświadczyły alkoholizmu co najmniej jednego z rodziców (osób bliskich).

Alkohol a wypadki samochodowe - statystyki

W 2020 roku, uczestnicy ruchu drogowego będący pod wpływem alkoholu, spowodowali 2015 wypadków, w których zginęło 271 osób a rannych zostało 2 167 osób. Największe zagrożenie stanowią osoby kierujące samochodami osobowymi pod wpływem alkoholu. W 2020 roku, aż 75,5% ofiar śmiertelnych uczestniczyło w wypadku, w którym kierowca prowadził pojazd po spożyciu alkoholu.

Statystyki policyjne są zatrważające. Nie maleje liczba osób, które decydują się wsiąść za kierownice pod wpływem alkoholu. W wypadkach samochodowych giną piesi, dorośli, dzieci, rowerzyści, współpasażerowi i sami kierowcy.

Piłeś? Nie jedź! Włącz myślenie.

Źródła:

• Podstawy psychiatrii dla studentów pielęgniarstwa; Donata Kurpas, Halina Miturskiej, Marta Kaczmarek; ISBN 978-83-62182-02-2; Wrocław 2009;
• https://stopuzaleznieniom.pl/
• https://stat.gov.pl/Klasyfikacje/doc/icd10/pdf/ICD10TomI.pdf
• http://www.parpa.pl/