Anoreksja – przyczyny, objawy i leczenie; czy można wyleczyć anoreksję?

Anorexia nervosa, anoreksja, jadłowstręt psychiczny — to nie synonim fanaberii ani „chwilowego niedomagania” organizmu. Określana jako choroba zarówno ciała, jak i duszy, wiąże się z brakiem apetytu, awersją do przyjmowania pokarmu i brakiem łaknienia.

Anoreksja to wyniszczająca forma błędnie przyjętego wzorca zachowań żywieniowych i choroba śmiertelnie niebezpieczna. Jakie są przyczyny zaburzenia odżywiania, jakie objawy powinny nas zaniepokoić i jak wygląda leczenie anoreksji? Przeczytaj artykuł przygotowany przez naszych ekspertów. 

Spis treści:

• Czym jest anoreksja?
• Objawy anoreksji
• Anoreksja – zaburzenie funkcji żywienia
• Anoreksja – kogo może dotyczyć problem?
  • Czynniki ryzyka rozwoju choroby
• Zachowania żywieniowe a zaburzenia odżywiania
• Skutki zdrowotne anoreksji
• Leczenie anoreksji
  • Ocena stanu odżywienia Pacjenta
  • Psychoterapia w anoreksji
  • Terapia systemowa – na czym polega?
• Błędne koło choroby – anoreksja
• Racjonalny sposób odżywiania – o tym należy pamiętać

Czym jest anoreksja?

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 anoreksja (F50.0) definiowana jest jako zaburzenie charakteryzujące się celową utratą masy ciała, wywoływaną przez Pacjenta i przez niego podtrzymywaną.

W przypadku atypowej odmiany jadłowstrętu psychicznego (F50.1 ICD-10) u Pacjenta diagnozowane są pewne objawy typowe dla anoreksji (występują nie wszystkie z wymienionych objawów) lub objawy istniejące występują w łagodniejszym nasileniu niż w przypadku anoreksji pełnoobjawowej. Jadłowstręt psychiczny atypowy może być zdiagnozowany, gdy przy rozpoznaniu nie występują objawy tj. brak miesiączek czy nasilony lęk przed otyłością.

W wyniku anoreksji niedożywienie klasyfikuje się według stopnia wyniszczenia organizmu, włącznie z wtórnymi zmianami metabolicznymi, hormonalnymi i ogólnymi związanymi z zaburzeniami funkcjonowania organizmu.

Jako zaburzenie, jadłowstręt psychiczny kategoryzuje się jako:

• typ restrykcyjny anoreksji (podstawowym sposobem obniżania masy ciała jest dla osoby chorej głodzenie się);
• typ bulimiczny (chory prowokuje wymioty, podobnie, jak ma to miejsce w bulimii).

Objawy anoreksji

Anoreksję diagnozuje się, gdy występują cztery z wymienionych poniżej objawów:

• spadek masy ciała prowadzący do co najmniej 15% spadku poniżej prawidłowej lub oczekiwanej w stosunku do wieku i wzrostu (indeks wagi ciała wynosi poniżej 17,5 kg/m²);
• spadek masy ciała narzucony przez Pacjenta poprzez unikanie "tuczącego" pożywienia; utrata masy ciała jest spowodowana unikaniem kalorycznych pokarmów, ciągłe ich unikanie prowadzi do prawie całkowitej eliminacji pożywienia;
• występowanie czynności tj.:
  • prowokowanie wymiotów;
  • przeczyszczających (w tym zażywanie specjalnych środków przeczyszczających);
  • wyczerpujące ćwiczenia fizyczne;
  • stosowanie leków tłumiących łaknienie;
  • używanie środków moczopędnych (diuretycznych);
• samoocenianie siebie jako osoby otyłej (zaburzający obraz siebie oraz swojego ciała i jednoczesny strach przed przytyciem) oraz narzucanie sobie bardzo niskiego progu masy ciała (poniżej bezpiecznych dla zdrowia i życia norm);
• natrętne myśli (nadwartościowanie, nadwrażliwość) w obawie przed otyłością lub przytyciem.

Kryteria diagnostyczne anoreksji według DSM-5:

• ograniczanie poboru energii względem zapotrzebowania, prowadzące do znacząco niskiej masy ciała w kontekście wieku, płci, zdrowia fizycznego (mniejsza masa ciała definiowana jako masa mniejsza niż minimalna);
• obsesyjny strach przed przyrostem masy ciała, otyłością lub utrzymujące się zachowania, które kolidują z przyrostem masy ciała, nawet gdy masa ciała jest znacząco niska;
• zaburzenia w doświadczaniu wagi czy obrazu własnego ciała, nadmierny wpływ masy ciała lub jego kształtu na samoocenę lub utrzymująca się nieświadomość znaczenia obecnej zbyt niskiej wagi ciała.

Anoreksja – zaburzenie funkcji żywienia

Żywność, żywienie, odżywianie – jedzenie i picie warunkują życie. Człowiek potrzebuje dostarczać organizmowi paliwa, aby mogło ono prawidłowo funkcjonować. Żywienie spełnia cztery podstawowe funkcje:

• fizjologiczną:
  • dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych;
  • zapewnianie prawidłowego funkcjonowania, wzrostu, zachowania odporności (naturalnej obrony przed patogenami), sprawności i aktywności;
  • związaną z antagonistycznym działaniem ośrodka głodu i sytości, czyli ilościowym aspektem spożycia posiłku;
  • prawidłowe funkcjonowanie sygnałów hormonalnych związanych z odżywianiem (działanie mechanizmu humoralnego: hormonu insuliny, leptyny, serotoniny czy cholecystokininy) oraz sygnałów termicznych;
    
    
• społeczną:
  • wyraz przynależności i statusu społecznego;
  • integracja społeczna;
  • wyrażanie wdzięczności;
  • celebrowanie sukcesów;
    
    
• kulturową:
  • nawyki żywieniowe (odpowiednio sporządzane potrawy, tradycję, ucztowanie w święta, podkreślenie pochodzenia i religii);
  • zasady kulturowe (pożywienie jako uzupełnienie wiary, wyznawanych idei);
  • miejsca i sposób przygotowania produktów;
  • dobór przypraw, odpowiednie przygotowane naczynia;
  • estetyka otoczenia (miejsce spożywania posiłku);
  • normy kulturowe (jedzenie związane z codzienną relacją społeczną, współpracą, gospodarką, sztuką, jak również z wartościami moralnymi);
    
    
• hedoniczną:
  • satysfakcja i emocjonalne czerpanie przyjemności z jedzenia;
  • poszukiwanie nowych smaków, zapachów, udoskonalanie estetyki potraw, dobór kolorów oraz dekorowanie;
  • poszukiwanie smaków dzieciństwa.

Anoreksja – kogo może dotyczyć problem?

Psychopatologiczne objawy jadłowstrętu to zaburzony obraz swojego wyglądu, lęk przed otyłością i przed zniekształceniem sylwetki pomimo znacznego, widocznego niedoboru masy ciała. Statystycznie, anoreksja występuje częściej u młodych dziewcząt w okresie pokwitania, chłopców – przed osiągnięciem dojrzałości, młodych i dojrzałych kobiet (do okresu menopauzy) a także młodych mężczyzn.

Płeć i wiek są głównymi determinantami zaburzeń odżywiania pojawiającymi się w okresie adolescencji. Płeć nieodzownie związana jest z rolą społeczną, która kształtowała się na przestrzeni setek lat i która dalej determinuje pewne określone wzorce zachowań. W okresie młodzieńczym, na nieprawidłowy sposób postrzegania siebie narażone są głównie dziewczynki, co nie wyklucza z tego grona również dojrzewających chłopców.

Przewaga potencjalnej zachorowalności młodych kobiet na zaburzenia odżywienia wynika z czynników:

• fizjologicznych:
  • w okresie dojrzewania zmienia się ciało, a „burza hormonalna” powoduje wahania nastroju i zwiększoną wrażliwość na bodźce zewnętrzne (pojawia się tendencja do większego wpływu otoczenia na zachowanie nastolatka);
  • zgodnie z fizjologią, pojawia się przyrost tkanki tłuszczowej (często nierozumiana, naturalna zmiana) a wraz z nią obawa przed objawiającą się otyłością;
  • zmiany fizjologiczne są znacznie bardziej widoczne u dziewcząt;
    
    
• psychologicznych:
  • potrzeba rywalizacji (choć uznawana tendencyjnie u chłopców) pojawia się również u młodych dziewcząt;
  • determinant większej i szybszej potrzeby utraty wagi;
    
    
• seksualnych:
  • zmiany w sferze emocjonalnej związane z przyjęciem nowych ról społecznych, rosnących oczekiwań i nastawienie na ciągłe upodobanie płci przeciwnej;
    
    
• feministycznych:
  • medialne trendy szczupłej sylwetki;
  • moda prezentowana przez „wychudzone” modelki;
  • sesje zdjęciowe otaczające tło miejskiego życia (billboardy, reklamy, magazyny kobiece) zafałszowują wizerunek kobiecej sylwetki;
  • wpływ programów retuszujących i filtrów;
  • ciągła „walka” w kształtowaniu standardów piękna, połączona z niską wiedzą i edukacją żywieniową, powodują trwałe zmiany w psychice dojrzewającej młodzieży;
  • błędna interpretacja sygnałów ciała i wyrastanie w cieniu kompleksów.

Czynniki ryzyka rozwoju anoreksji

Jakie są przyczyny anoreksji? Czynnikami ryzyka zwiększającymi prawdopodobieństwo rozwoju choroby są:

• cechy osobowościowe:
  • niepewność siebie,
  • chwiejna samoocena,
  • nieumiejętność podejmowania decyzji,
  • skłonność do tłumaczenia emocji,
  • niska odporność na stres,
  • perfekcjonizm,
  • niedostosowanie społeczne,
  • ambiwalencja,
  • silna potrzeba osiągnięć,
• przykre doświadczenia, wydarzenia (związane z naruszaniem poczucia własnej wartości, niezadowolenie z siebie, stres);
• sytuacja rodzinna (niska spójność rodziny, konflikty, nasilona kontrola rodzicielska, ograniczenie autonomii, zmiana otoczenia, uzależnienia – alkoholizm, narkomania);
• szeroko rozumiane oczekiwania społeczno-kulturowe (uwagi na temat wyglądu, ciała, obserwacja zachowań związanych z odchudzaniem u znajomych);
• wykonywanie zawodu wymagającego utrzymywanie nienagannej sylwetki;
• ofiary nadużyć na tle seksualnym.

Zachowania żywieniowe a zaburzenia odżywiania

Słownik pojęć żywieniowych określa zachowania żywieniowe jako działania i sposoby postępowania, które bezpośrednio wiążą się z zaspokajaniem potrzeb żywieniowych. Są nimi również elementy stylu życia odzwierciedlające gust kulinarny czy preferencje żywieniowe. Zachowania zdrowotne człowieka obejmują wybór żywności, sposoby nabywania, organizowania, przechowywania oraz przygotowania żywności do bezpośredniego spożycia z uwzględnieniem częstości i ilości spożywanych produktów.

Prawidłowe zachowania żywieniowe kształtowane są przez tradycje, wykształcenie rodziców, pochodzenie i wpływ otoczenia (środowiska rówieśniczego). Nie bez znaczenia pozostaje miejsce spożywania posiłków i sposób życia (np. dynamiczny – praca). Zdrowe (lub nie) zachowania żywieniowe to ogół działań i czynności mających na celu zaspokojenie potrzeb, poprzez zdobywanie dóbr i usług według odczuwanego systemu preferencji.

Wszystko, co powoduje, że nasze postępowanie zmierza do zdobycia pożywienia – jest procesem. To co ma na niego wpływ, jest dość skomplikowane:

• dostępność pokarmów;
• geny;
• hormony;
• ogólnie sklasyfikowane przemiany zachodzące w organizmie;
• uwarunkowania kulturowe;
• wiedza na temat wartości pożywienia;
• zdolności organoleptyczne (smak, zapach, ocena wyglądu pożywienia).
  
  

Czynniki wpływające na zachowania żywieniowe:

• wewnętrzne (genotyp, reakcje nerwowe i hormonalne organizmu, struktura i czynność ośrodka nerwowego);
• zewnętrzne (odżywienie w okresie prenatalnym, we wczesnym dzieciństwie, czynniki kulturowo-społeczne, wpływy rodzinne);
• ekonomiczne (wykształcenie, poziom kultury, tradycje, przyzwyczajenia, moda, reklama, promocja, zakazy i nakazy administracyjne);
• pozaekonomiczne (czynniki demograficzne, wiek, płeć, liczebność rodziny, warunki klimatyczne, potrzeby).
  
  

Największy wpływ na zachowania żywieniowe oraz na ich skutki, ma:

• wiek,
• płeć,
• środowisko zamieszkania,
• poziom wiedzy,
• uwarunkowania psychologiczne - kształtujące się głównie w okresie dojrzewania.
  
  

Zachowania żywieniowe w przypadku dzieci i młodzieży, są wypadkową dwóch wpływów środowiskowych:

• środowiska domowo-rodzinnego - kształtowanie postaw związanych z żywnością wynikające z cechy rodziny, doświadczeń i struktury;
• szkolnego - oddziałuje poprzez edukację, wiedzę, postawę nauczycieli oraz działalność punktów gastronomicznych (punktów żywienia).

W jednym z badań udowodniono, że nastolatki stosujące nieprawidłową dietę są 7-krotnie bardziej narażone na rozwój zaburzeń odżywiania w porównaniu z tymi, które odżywiają się prawidłowo a prawie co druga dziewczynka i co czwarty chłopiec uważa, że są zbyt grubi, co nie znajduje potwierdzenia we wskaźnikach BMI.

Skutki zdrowotne anoreksji

Rozpoznanie anoreksji wiąże się z wykluczeniem przez specjalistów istnienia ewentualnych, somatycznych przyczyn utraty masy ciała, tj.:

• przewlekłe choroby wyniszczające;
• guz mózgu;
• zaburzenia jelitowe (choroba Leśniowskiego-Crohna, zespół złego wchłaniania);
• utratę łaknienia spowodowaną np. zanikowym zapaleniem żołądka;
• psychogenną utratę łaknienia np. związaną ze stresem.
  
  

Jadłowstręt psychiczny jest chorobą śmiertelną, a zdrowotne skutki anoreksji to:

• u kobiet zatrzymanie miesiączki (zaburzenia endokrynne) przynajmniej trzech kolejnych cykli, przy czym wyjątkiem jest krwawienie z dróg rodnych u kobiet stosujących substytucyjne leczenie hormonalne (np. stosowanie tabletek antykoncepcyjnych);
• u mężczyzn spadek zainteresowań seksualnych oraz potencji;
• u młodych osób opóźnienie lub całkowite zahamowanie wzrostu i rozwoju cech płciowych (po powrocie do pełni zdrowia, okres pokwitania często przebiega normalnie):
  • u dziewcząt nie rozwijają się piersi, występuje pierwotny brak miesiączek;
  • u chłopców narządy płciowe pozostają w stanie dziecięcym;
• zaburzenia rytmu serca;
• zmiany metabolizmu hormonu tarczycy – zaburzenia endokrynologiczne,
• zaburzenia hormonalne;
• zaburzenia wydzielania insuliny – obniżenie poziomu cukru we krwi;
• spadek tętna, ciśnienia krwi i temperatury ciała;
• obrzęki głodowe (wybroczyny);
• bóle brzucha;
• biegunki i zaparcia;
• zaburzenia pracy nerek;
• rzeszotowienie kości (osteoporoza) – postępujący ubytek masy kostnej;
• zaburzenia równowagi elektrolitowej;
• psychiczny lęk przed otyłością pomimo widocznej niedowagi i ogólnych trudności w codziennym funkcjonowaniu (niedomaganie organizmu, wyniszczenie).

Wyniszczenie organizmu jako stan realnie zagrażający zdrowiu i życiu osoby z anoreksją, nierzadko wymaga specjalistycznej interwencji i leczenia szpitalnego. Celem kompleksowego leczenia anoreksji jest przywrócenie równowagi elektrolitowej oraz stopniowe odżywienie Pacjenta. Kolejnym, istotnym elementem leczenia oraz szansą na wyzdrowienie, jest podjęcie przez chorą osobę odpowiedniej psychoterapii.

Leczenie anoreksji

Ocena stanu odżywienia Pacjenta

Ogólnie dostępną metodą oceny stanu odżywienia Pacjenta z podejrzeniem zaburzeń odżywiania, jest analiza parametrów antropometrycznych w tym:

• masa ciała (porównanie jej z masą należną lub normalną lub sprzed okresu choroby lub obliczenie odsetka utraty masy ciała);
  
  
• wskaźnik masy ciała BMI u dorosłych (body mass index) - porównanie uzyskanych wartości z normami:
  • Wzór: BMI = masa ciała [kg] : wzrost² [m]
  • Interpretacja:
    • < 15 — wygłodzenie;
    • 15,1–17,4 — wychudzenie;
    • 17,5–18,5 — niedowaga;
    • 18,5–24,9 — prawidłowa masa ciała;
    • 25,0–29,9 — nadwaga;
    • 30,0–34,9 — I stopień otyłości;
    • 35,0–39,9 — II stopień otyłości;
    • ≥ 40,0 — III stopień otyłości.

• wskaźnik Cole’a w przypadku dzieci - porównanie uzyskanych wartości z normami:
  • Wzór: (BMI aktualny : BMI dla 50 percentyla) × 100%
  • Interpretacja:
    • < 75% — ciężkie niedożywienie;
    • 75–85% — umiarkowane niedożywienie;
    • 85–90% — łagodne niedożywienie;
    • 90–100% — prawidłowy stan odżywienia;
    • > 110% — nadwaga.

• pomiar grubości fałdów skórno-tłuszczowych:
  • na ramieniu;
  • nad mięśniem trójgłowym;
  • nad mięśniem dwugłowym;
  • pod dolnym kątem łopatki;
  • nad grzebieniem talerza biodrowego.
    
    
• pomiar środkowego obwodu mięśni ramienia.

Psychoterapia w anoreksji

Psychoterapia prowadzona przez wyspecjalizowanego terapeutę, to szansa dla osób chorujących na zaburzenia odżywiania w tym Pacjentów ze zdiagnozowaną anoreksją. W ramach powrotu do zdrowia i normalnego funkcjonowania, oprócz specjalistycznego oddziaływania medycznego (behawioralnego) i leczenia farmakologicznego i psychiatrycznego, oferuje się osobom chorującym podjęcie wybranej terapii w tym terapię systemową a alternatywnie również:

• terapię psychoanalityczną,
• terapię poznawczo-behawioralną,
• terapię indywidualną,
• terapię grupową.

Psychoterapia to metoda budowania konstruktywnych rozwiązań, procesów, które z zasady – mają Pacjentom pomagać. Czasami droga do uzdrowienia jest długa i trudna, wymagająca ogromnej siły i motywacji. Terapia pozwala odnaleźć zachwianą, wewnętrzną równowagę emocjonalną. Jest również sposobem na pozbycie się symptomów somatycznych – skutków fizycznego zmęczenia organizmu ciągłym stresem, złością, frustracją czy smutkiem.

Oddziaływanie terapeutyczne polega na kształtowaniu u osób pozostających w terapii, nowych zachowań. Dzieje się tak poprzez określone techniki psychologiczne, pozwalające wywoływać korzystne zmiany. Psychoterapia wykorzystywana jest w wielu formach leczenia a dedykowana osobom borykającym się z różnymi problemami w tym na tle zaburzeń odżywiania.

Osobom ze zdiagnozowaną anoreksją zaleca się kompleksowe, długoterminowe leczenie, które obejmuje określone metody i techniki motywacyjne w wybranym przez specjalistę nurcie. Nadzór nad Pacjentami jest niezbędny, by skutecznie monitorować i eliminować nieprawidłowości w trakcie leczenia. We współpracy długoterminowej, nierzadko angażuje się pracę wielu różnych specjalistów - psychologów, psychiatrów czy dietetyków.

W drodze do uleczenia osoby z poważnymi zaburzeniami odżywiania, ważne jest utrzymanie przez Pacjenta odpowiednio wysokiego poziomu motywacji – niezbędnego nie tylko do podjęcia leczenia, ale jego kontynuacji i skutecznego zakończenia.

Terapia systemowa – na czym polega?

Terapia w nurcie systemowym, nawiązuje do dbania o wytworzoną strukturę, zachowując równowagę lub ją zmieniając. „System” w którym człowiek się znajduje, to sposób widzenia świata, oparty m.in. o model myślenia przyczynowo skutkowy. Psychologia systemowa zajmuje się interakcją między ludźmi – członkami systemu interpersonalnego, wpływającego m.in. na cechy i sposób zachowania się człowieka.

Psychoterapia systemowa jest dedykowana badaniu relacji Pacjenta/Pacjentki – interakcji osób pozostających w danym „systemie” – które są źródłem ich życiowych problemów. To rodzaj oddziaływania terapeutycznego, biorącego pod uwagę kontekst relacji społecznych, rodzinnych i kulturowych. Z racji tego wykorzystywana jest w wielu przypadkach, w tym – terapii rodzinnej osób chorujących na anoreksję.

Ten specyficzny rodzaj oddziaływania terapeutycznego stawia przed terapeutami wyzwanie wyciągania wniosków w oparciu o analizę zasobów, postaw i problemów chorego Pacjenta. Terapeuta pozostaje neutralny wobec przedstawianych przez system wartości, konstruktów rzeczywistości i ogólnego podejścia jej członków do omawianych kwestii. Zachowanie dystansu jest niezbędne w optymalizacji procesu terapeutycznego oraz jego skutków.

U podstaw terapii systemowej znajduje się twierdzenie, że zachowanie człowieka należy interpretować z jednoczesnym uwzględnieniem środowiska społecznego w którym żyje i funkcjonuje jako jego integralna część.

Celem psychoterapii systemowej jest m.in. zmiana funkcjonowania jednostki w systemie np. rodzinnym oraz uzdrowienie bliskich więzi. Aby osiągnąć terapeutyczny sukces, psychoterapeuci muszą trzymać się określonych procedur terapeutycznych, bowiem to oni są ekspertami weryfikującymi i oceniającymi sytuację (problem).

Do zadań terapeuty należy m.in. dyrektywna aktywność podczas sesji. Spotkania z terapeutą mają pomóc osobie potrzebującej uporać się z chorobą.

Błędne koło choroby - anoreksja

Zwyczaje żywieniowe osób chorych na anoreksję są istotnym czynnikiem obrazu klinicznego przebiegu choroby i znacząco różnią się od tych, które zostały przyjęte w danej populacji. Bardzo często osoby te koncentrują się na jedzeniu tylko wybranych grup produktów (np. nabiału, owoców) które w ich mniemaniu, pozostawią najmniejszą ilość resztek w przewodzie pokarmowym (jednocześnie nie zalegając w jelitach).

Osoby chorujące na anoreksję, doskonale orientują się w tematyce dietetycznej, znają przepisy, skład produktowy, sposoby na utratę masy ciała. Jednak silna wola ciągłej utraty masy ciała sprawia, że choroba przejmuje kontrolę nad racjonalnym sposobem odżywiania a tym samym – zachowania.

Anoreksja to choroba, której podłożem mogą być również wzorce rodzinne. Najbliższe otoczenie mogło piętnować w chorym wszelkie odchylenia od przyjętych standardów domowych a rygorystyczne nastawienie rodziców i sposób wychowywania może przyczyniać się do wystąpienia pierwszych objawów anoreksji. Badania wykazują znacznie częstsze występowanie restrykcji dietetycznych w domach chorych na anoreksję niż w przypadku osób zdrowych.

Pacjenci z anoreksją doszukują się źródeł negatywnych emocji w jedzeniu – w przeciwieństwie do osób niechorujących. Specjaliści poszukujący rozwiązań w leczeniu chorych na jadłowstręt psychiczny, proponują leczenie terapeutyczne z jednoczesną integracją i zaangażowaniem rodziny.

Najważniejszym wskazaniem przy zastosowaniu leczenia żywieniowego w przypadku anoreksji, jest wybór indywidualnej metody leczenia Pacjenta, uwzględniający sytuację i szczególne potrzeby chorego.

Racjonalny sposób odżywiania – o tym należy pamiętać

Dieta redukcyjna powinna być opracowana w taki sposób, aby w ciągu doby mogła obejmować możliwie wszystkie grupy produktów żywnościowych (zbożowe, mleczne, mięso i ryby, warzywa i owoce), a także aby dostarczyć niezbędnych składników pokarmowych.

Racjonalny sposób odżywiania, to odpowiednie zbilansowanie diety, utrzymanie odpowiedniej ilości i regularności spożywania posiłków. Nagły lub drastyczny spadek masy ciała, to większe ryzyko ubytku beztłuszczowej masy ciała a także niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu składników odżywczych. Wykazano, że osoby, które w krótkim czasie szybko schudły, łatwo ponownie przybierają utracone kilogramy.

Zalecenia żywieniowe (dietetyczne) dla Pacjenta redukującego masę ciała (odchudzającego się) powinny obejmować:

• kaloryczność diety (ustalaną indywidualnie w oparciu o normy żywienia);
• częstość posiłków;
• regularność spożywania potraw;
• sposób przygotowania potraw;
• dobór produktów na poszczególne posiłki oraz odpowiednią podaż płynów.

 
 Weryfikacja merytoryczna: Mgr Paulina Mikołajczyk

Źródła:

• Włodarczyk, PPP Nr1 we Wrocławiu, współczesne oblicze anerekcji str. 9
• Wandokanty - Bocheńska M. (1994). Analiza czynników psychologicznych wpływających na powstanie jadłowstrętu
• psychicznego punktem wyjścia do stworzenia modelu terapii. Pediatria Polska, 69 (6), s.463-466.
• Uramowska-Żyto, M. Kozłowska-Wojciechowska; Zachowania żywieniowe rodzin ubogich str. 227
• Marć M., Zwyczaje żywieniowe kobiet ciężarnych. [W]: Januszewicz P., Socha P., Mazur A. (red.), Żywienie w zdrowiu publicznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2009: 37–50
• Gajewski, 1994. Zachowanie się konsumenta a współczesny marketing. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Tomaszewska, Wpływ wybranych czynników środowiskowych na zachowania żywieniowe młodzieży w wieku 13-16 lat, str 16
• Wojtyła, P. Biliński, I. Bojar, C. Wojtyła; Zaburzenia odżywiania u polskich gimnazjalistów; Prob. Hig. Epidemiol. 2011, 92(2): 343-350
• Lwow, K. Dunajska, A. Milewicz; Występowanie czynników ryzyka jadłowstrętu psychicznego i bulimii u 18-letnich dziewcząt; Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2007, tom 3 nr 3
• Kołobo, B. Woynarowska; Samoocena masy ciała i odchudzanie się młodzieży w okresie dojrzewania; Przegląd Pediatryczny 2004, vol 34, no ¾, 196-201
• Katarzyna Nowakowska, Alina Borkowska Zakład Psychologii Lekarskiej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zwyczaje żywieniowe dziewcząt z rozpoznaniem anoreksji i ich matek; str. 133-137
• Ostrowska L., Leczenie dietetyczne otyłości – wskazówki dla lekarzy praktyków, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2010, tom 1, nr 1, str.
• 22-30
• https://psychologia.edu.pl/slownik/id.anoreksja/i.html
• https://med.kalamazoo.pl/icd10/F50/zaburzenia_odzywiania
• https://www.psychiatriapolska.pl/Refeeding-syndrome-as-treatment-complication-of-anorexia-nervosa,90275,0,2.html