Zespół Aspergera – objawy, diagnoza i leczenie

Data publikacji: 05.11.2021 ,Data aktualizacji: 20.06.2022
Czas czytania: 9 minut
zespół aspergera testy terapia

Zaburzenia ze spektrum autyzmu w tym Zespół Aspergera (ang. Asperger's syndrome, AS), to zaburzenia trwające całe życie. Szacuje się, że dotykają od 2 do 36 na 10.000 osób. Zdecydowanie częściej (bo aż czterokrotnie bardziej niż dziewczynki) na ich pojawienie narażeni są chłopcy.

I choć trudno podać szczegółową ilość osób z rozpoznanym zaburzeniem ze spektrum autyzmu, na podstawie baz danych stwierdza się, że z kształcenia specjalnego w szkołach i przedszkolach, jeszcze dwa lata temu korzystało w Polsce prawie 55 tysięcy uczniów – w tym dzieci z Zespołem Aspergera.

Czym jest Zespół Aspergera, jakie objawy powinny nas zaniepokoić i na czym polega terapia zaburzenia? Przeczytaj artykuł przygotowany przez ekspertów Centrum Zdrowia Psychicznego MindHealth.

KUP WIZYTĘ

Spis treści:

Czym jest Zespół Aspergera?

Zespół Aspergera (ZA), Asperger’s Syndrome (AS),  jest specyficznym rodzajem nieuleczalnego, Całościowego Zaburzenia Rozwojowego mieszczącego się w spektrum autystycznym Autism Spectrum Disorder (ASD).

W ogólnym, medycznym ujęciu, Zespołem Aspergera określa się zaburzenie rozwoju umysłowego objawiające się trudnościami w kontaktach z otoczeniem. Osoby chore nie posiadają specyficznych (w przeciwieństwie do osób zdrowych) umiejętności, np. akceptowania zmian. Cechą szczególną Zespołu Aspergera, jest obsesyjne zainteresowanie i fascynacja określoną tematyką.

Psychiatra - asperger

Konsultacja psychiatry - pierwszorazowa

od 250 zł

KUP WIZYTĘ

Dzięki zastosowaniu odpowiednich rozwiązań terapeutycznych, obserwuje się korzystne zmiany tj. podnoszenie jakości życia zarówno chorujących na zespół Aspergera dzieci jak i osób dorosłych.

Zespół Aspergera sprawia, że u osób chorych rozwijają się inne, niespecyficzne, rozwinięte umiejętności np.:

  • ponadprzeciętna pamięć wzrokowa;
  • niezwykła pamięć długotrwała;
  • wysokorozwinięta pamięć robocza czyli zdolność utrzymywania informacji w stanie bezpośredniej dostępności podczas rozwiązywania problemu z jednoczesną skłonnością do szybkiego zapominania myśli; 
  • szczegółowa wiedza z danej dziedziny np. historii czy geografii.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, zespół Aspergera znajduje się w grupie zaburzeń psychicznych i zachowania, sklasyfikowany w podgrupie zaburzeń rozwoju psychologicznego.

Zespół Aspergera charakteryzuje się takimi samymi nieprawidłowościami w zakresie interakcji społecznych jak autyzm, a także ograniczonym, stereotypowym repertuarem zainteresowań i aktywności (…) W początkach wieku dojrzałego pojawiają się sporadycznie epizody psychotyczne. [1]

Zespół Aspergera definiowany jest jako całościowe zaburzenie rozwojowe przejawiające się:

  • odchyleniem jakościowym od norm w zakresie interakcji społecznych;
  • odchyleniem jakościowym od norm w zakresie wzorców komunikacji;
  • ograniczonym i stereotypowym repertuarem zainteresowań oraz aktywności;
  • nieprawidłowościami jakościowymi, będącymi podstawową cechą funkcjonowania jednostki we wszystkich sytuacjach;
  • w przypadku współistniejących, innych stanów chorobowych lub opóźnień rozwojowych, specjaliści przypisują dodatkowy kod rozpoznania schorzenia u Pacjenta.

Obok autyzmu dziecięcego, atypowego czy zespołu Retta, Zespół Aspergera (F84.5 ICD-10) określany jest jako zaburzenie o niepewnej wartości nozologicznej, obejmujące w tej kategorii psychopatię autystyczną oraz zaburzenia schizoidalne okresu dzieciństwa.

Przyczyny Zespołu Aspergera

Przyczyny Zespołu Aspergera nie są jeszcze dokładnie znane. Wskazuje się na tendencje występujące w rodzinie i specyficzne cechy posiadane przez rodziców zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia Zespołu Aspergera u dziecka. Wśród przyczyn zaburzenia, najczęściej wymienia się:

  • czynniki genetyczne:

Zaburzenia ze spektrum autyzmu [w tym zespół Aspergera] wykazują zgodność u 31% bliźniąt dwuzygotycznych i 88% u bliźniąt jednojajowych co sugeruje częściowo genetyczną etiologię zaburzenia. [2]

badanie „Polimorfizm pojedynczego nukleotydu rs6716901 w genie SLC25A12 jest powiązany z Zespołem Aspergera”, w połączeniu z wcześniej przeprowadzonymi badaniami (nad etiologią zaburzenia) dostarczyło dowodów na obecność SLC25A12 [3] w etiologii zespołu Aspergera. Naukowcy podkreślali konieczność przeprowadzenia dalszych badań na poziomie komórkowym i molekularnym, aby wyjaśnić rolę genu w rozwoju ASC.

  • wiek ojca (powyżej czterdziestego roku życia);
  • urazy i choroby z okresu prenatalnego:
    • niedonoszona ciąża;
    • przenoszona ciąża;
    • poród pośladkowy;
    • uraz dziecka w okresie prenatalnym;
    • różyczka;
    • ospa wietrzna;
    • cytomegalia;
  • uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego o różnej etiologii:
    • infekcja mózgu;
    • toksoplazmoza;
    • uraz okołoporodowy;

dlaczego dzieci chorują na aspergera?

Zespół Aspergera a autyzm

Z racji, iż Zespół Aspergera mieści się w spektrum autystycznym, zauważa się wiele cech wspólnych między tymi dwoma odrębnymi jednostkami chorobowymi.

W ogólnym zestawieniu pięciu wybranych cech zaburzeń, zauważa się różnice między autyzmem a Zespołem Aspergera:

  • autyzm:
    • znaczne opóźnienie rozwoju poznawczego;
    • zainteresowanie przedmiotami lub częściami przedmiotów;
    • zaburzone funkcje językowe;
    • (pozorna) izolacja przed otoczeniem (nie w każdym przypadku);
    • prawidłowa sprawność motoryczna;
  • Zespół Aspergera:
    • rozwój poznawczy w normie;
    • obsesyjne zainteresowanie daną dziedziną nauki;
    • funkcje językowe w normie;
    • chęć nawiązywania kontaktów z otoczeniem ale nieumiejętnie;
    • słaba koordynacja motoryczna.

 

AS a inne choroby

Dzieci ze zdiagnozowanym syndromem Aspergera są bardziej narażone na powstanie innych problemów natury psychicznej (współwystępujące zaburzenia), takich jak:

  • depresja,
  • zespół deficytu uwagi,
  • schizofrenia;
  • zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne;
  • specyficzne trudności: dysleksja, dysgrafia, dysortografia;
  • zaburzenia hormonalne;
  • alergie i nietolerancje pokarmowe;
  • choroby metaboliczne.

Istnieje również lista zaburzeń pokrewnych/podobnych w stosunku do Zespołu Aspergera:

  • zespół Hellera;
  • autyzm wysokofunkcjonujący HFA;
  • autyzm niskofunkcjonujący LFA;
  • ADHD;
  • zespół Tourettea;
  • reaktywne zaburzenie przywiązania RAD;
  • aleksytymia;
  • choroba afektywna-dwubiegunowa;

zespol aspergera terapia

Jakie są objawy Zespołu Aspergera?

Zdarza się, że pierwsze objawy zaburzeń typowych dla ASD u dziecka są przez opiekunów ignorowane. Wynika to nierzadko z braku wiedzy na temat samego zaburzenia. Dziecko zachowujące się w określony, choć atypowy sposób (w przeciwieństwie do dzieci neurotypowych), może zostać uznane za „niegrzeczne”, z trudnym charakterem lub przechodzące bunt.

Niepokojące, alarmujące symptomy ASD, rodzice (opiekunowie) mogą zauważyć nawet przed ukończeniem pierwszego roku życia dziecka, choć zazwyczaj – do ukończenia przez niego dwóch lat. Najbardziej charakterystyczne objawy Zespołu Aspergera dostrzegane są powyżej trzeciego roku życia.

W wieku przedszkolnym, opiekunowie zauważają:

  • niechęć dziecka do aktywnego przebywania w grupie;
  • niechęć dziecka do zabawy z innymi dziećmi – rówieśnikami;
  • niechęć do zmian w otoczeniu – dziecko staje się nerwowe, niespokojne, płaczliwe;
  • problem z dostosowaniem się do zasad panujących w grupie;
  • sztywność i zaburzenia rozwoju mowy u dziecka;
  • brak umiejętności odczytywania gestów i mimiki;
  • unikanie kontaktu wzrokowego;
  • wycofanie i zachowywanie dystansu – bezpiecznej dla dziecka odległości w stosunku do innych osób przebywających w pomieszczeniu.

W ogólnej charakterystyce AS, wymienia się przede wszystkim niedostosowane, niewłaściwe lub minimalne interakcje społeczne. Wśród objawów Zespołu Aspergera wyróżnia się m.in.:

  • trudności w okazywaniu bliskiej więzi/przywiązania;
  • używanie specyficznego języka w komunikacji;
  • sposób komunikowania się z odbiorcą „wprost”;
  • nieumiejętność dostosowania mimiki do sytuacji społecznych;
  • nierozumienie subtelnych przekazów czy metafor;
  • brak emocjonalnego dostrojenia do emocji okazywanych przez inną osobę,
  • używanie określonych fraz lub ich akcentowanie w sposób niewłaściwy;
  • zadowolenie z przewidywalności i rytualności zachowań;
  • fascynacja ściśle określoną tematyką;
  • brak empatii;
  • u dzieci zauważalna: rzetelność, zdeterminowanie.

Diagnoza AS

Specjalista diagnozujący Pacjenta, podejmuje szereg czynności niezbędnych w celu prawidłowego rozpoznania całościowych zaburzeń rozwojowych. Specjalistyczna konsultacja obejmuje:

  • wykluczenie bądź potwierdzenie występowania zaburzenia, w oparciu o zebrane informacje (w tym m.in. badania, wywiad);
  • dokonanie diagnozy różnicowej (określenie zaburzenia);
  • określenie dalszego sposobu postępowania w pracy z Pacjentem.

Diagnozowanie autyzmu i Zespołu Aspargera, wymaga ścisłej współpracy zespołu specjalistów (m.in. psycholog, psychiatra, neurologopeda, psychoterapeuta) a sam proces diagnostyczny przebiega wieloetapowo.

KUP WIZYTĘ

Ścieżka diagnostyczna Zespołu Aspergera:

  • wywiad diagnostyczny – z rodzicami (w przypadku dziecka/młodzieży/osób niepełnoletnich), obejmujący pytania o:
    • rozwój fizyczny;
    • rozwój emocjonalny;
    • rozwój relacji;
    • rozwój umysłowy;
    • niepokojące zmiany/zachowania;
    • samodzielność.
  • analiza dokumentacji Pacjenta;
  • obserwacja psychologiczna;
  • przeprowadzenie niezbędnych badań – psychologicznych, logopedycznych i zlecenie wykonania dodatkowych;
  • obserwacja psychiatryczna;
  • zlecenie wykonania niezbędnych badań;
  • pogłębiony wywiad medyczny;
  • postawienie rozpoznania;
  • terapia – dalsze czynności postdiagnostyczne.

zespół aspergera terapia

Zespół Aspergera – metody terapeutyczne

Terapia integracji sensorycznej

Podjęta u małych Pacjentów, umożliwia sprawne funkcjonowanie w życiu społecznym. Terapia uczy tworzenia relacji z rówieśnikami, co na wczesnym etapie życia dziecka jest istotną umiejętnością.

Terapia behawioralna

Model terapeutyczny w nurcie behawioralnym ukierunkowany jest na zmianę niepożądanych zachowań, m.in. poprzez wskazywanie prawidłowych i akceptowalnych form zachowania. Terapeuci zwracają szczególną uwagę na teraźniejsze zachowania i sytuacje Pacjenta bardziej, niż przyczyny i źródła problemu umiejscowione w np. w przeszłych doświadczeniach.

Terapia kognitywna

Oddziaływanie terapeutyczne ma poprawić nastrój, samopoczucie i zachowanie Pacjentów. Efektem zmiany w sposobie postrzegania siebie, swojego świata wkoło i przekonań o innych ludziach, jest modyfikacja dysfunkcjonalnych przekonań zaburzających prawidłowy „odbiór” bodźców z zewnątrz. Małe zmiany sprawiają, że kolejne kroki terapeutyczne stają się łatwiejsze a wypracowana zmiana – trwalsza.

Terapia umiejętności społecznych

W ramach treningu umiejętności społecznych, osoby ze zdiagnozowanym ASD kształtują umiejętności przydatne w codziennym funkcjonowaniu. Nauka prawidłowych zachowań społecznych odbywa się np. poprzez odgrywanie ról. Uczestnicy nabywają lub podnoszą już posiadane umiejętności. Ćwiczenia oduczają również zachowań niepożądanych lub nieadekwatnych.

Umiejętności społeczne w ASD: Grupy CBT obejmujące trening umiejętności społecznych: badania przeglądowe sugerują, że 70% opublikowanych badań wykazało pozytywne efekty terapeutyczne [w przypadku interwencji] z udziałem rówieśników [nastąpiła] poprawa w częstości, ale nie jakości interakcji z rówieśnikami. [4]

Zespół Aspergera – historia rozpoznania choroby

Jednostka chorobowa, zwana psychopatią autystyczną, po raz pierwszy została opisana (na podstawie poszczególnych przypadków) w 1944 roku przez lekarza – Hansa Aspergera. W swoich badaniach zakładał, że choroba jest dziedziczona. Zauważył, że objawy są diagnozowane przeważnie u chłopców i choć mali Pacjenci wykazują objawy autyzmu, dobrze opanowują umiejętności komunikacyjne.

Obserwacje Aspergera dotyczące Pacjentów:

  • wypowiedzi cechuje:
    • bogate słownictwo;
    • poprawna składnia,
    • obecność neologizmów,
    • przesadnie „ścisły sposób wyrażania się”.
  • osoby diagnozowane wykazują:
    • niezgrabność;
    • sztywność;
    • niepoprawną koordynacje motoryczną;
  • Pacjentów oceniał jako osoby:
    • pedantyczne;
    • uporczywe;
    • zafascynowane problemem.


Z kolei rok wcześniej, w roku 1943, amerykański psychiatra Leo Kanner opisał zespół specyficznych dla nowego zaburzenia – objawów. Na podstawie swoich obserwacji, stworzył kryteria diagnostyczne dla jednostki zwanej autyzmem wczesnodziecięcym. U Pacjentów zauważył obecność określonych cech/objawów tj.:

  • głęboki brak kontaktu emocjonalnego z rówieśnikami;
  • obsesyjne pragnienie zachowania niezmienności (związane z odczuwaniem niepokoju);
  • fascynacja wybranymi przedmiotami (umiejętność precyzyjnego posługiwania się nimi);
  • mutyzm, mutyzm wybiórczy – nieumiejętność posługiwania się mową z jednoczesnym rozumieniem mowy i komunikatów;
  • znaczny potencjał poznawczy (niezwykła sprawność pamięci);
  • upośledzenie komunikacji niewerbalnej;
  • upośledzenie reaktywności społecznej;
  • celowe, powtarzające się, stereotypowe, niefunkcjonalne (również rytmiczne) ruchy (stereotypie ruchowe);
  • upodobanie do nietypowych form aktywności fizycznej;
  • osobliwe reakcje na wybrane bodźce sensoryczne;
  • częste napady złości i agresji.
KUP WIZYTĘ

asperger terapia

Zespół Aspergera – co jeszcze warto wiedzieć?

Warto wiedzieć, że:

  • u osób ze zdiagnozowanym Zespołem Aspergera lub autyzmem, występuje duża różnorodność względem dysfunkcji – rodzaju i ich stopnia nasilenia;
  • w Zespole Aspergera i autyzmie charakterystyczne jest występowanie tych samych dysfunkcji, jednak w przypadku tego pierwszego, osoby z niepełnosprawnością najczęściej pozostają w normie intelektualnej;
  • szacuje się, że około 10% populacji osób ze zdiagnozowanym Zespołem Aspergera, wykazuje szczególne zdolności – pomimo trudności w relacjach z innymi, mogą (a nierzadko zostają) geniuszami w swojej dziedzinie;
  • opieka logopedyczna w przypadku ASD polega na nauce właściwej intonacji, akcentu i odpowiednich gestów niezbędnych w komunikacji społecznej;
  • w przypadku niektórych chorych występują problemy ze strony układu pokarmowego, u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu wdraża się odpowiednie zalecenia żywieniowe (dieta, eliminacja określonych produktów z codziennego jadłospisu).

Zespół Aspergera – zalecenia

Elementami niezbędnymi w ramach wsparcia osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego ich funkcjonowania w społeczeństwie, są:

  • edukacja i szkolenie rodziców/opiekunów;
  • oddziaływania terapeutyczne:
    • Trening Umiejętności Społecznych;
    • terapia logopedyczna;
    • terapia integracji sensorycznej;
    • psychoterapia;
    • terapia behawioralna;
    • terapia poznawcza;

Zalecenia i strategie dla rodziców/opiekunów osób z Zespołem Aspergera:

  • staraj się, aby Twoja mowa była prosta – tak, aby dziecko rozumiało komunikaty;
  • jeśli przekaz/instrukcja/plan jest zbyt skomplikowany, stwórz np. listę zadań;
  • staraj się uzyskać od dziecka potwierdzenie zrozumienia informacji (więcej niż odpowiedź tak/nie);
  • chwal dziecko za wykorzystywanie – samodzielnie – umiejętności społecznych (to dla dziecka duży sukces);
  • ograniczaj wybór do dwóch, trzech elementów (alternatyw);
  • wyjaśniaj, dlaczego kontakt wzrokowy jest istotny;
  • ostrzegaj z wyprzedzeniem o wszelkich zmianach w planie dnia;
  • wprowadzaj małymi krokami elastyczność do przyjętych rytuałów;
  • w miarę możliwości, ograniczaj czas na szczególne zainteresowania np. blok godzinowy;
  • staraj się rozpoznawać czynniki stresogenne, unikaj ich lub umiejętnie odwracaj uwagę dziecka;
  • znajdź sposób na radzenie sobie z problemami/złym nastrojem dziecka np. przytuleniem;
  • staraj się dotrzymywać składanych obietnic;
  • od wczesnych lat ucz różnic w sposobie zachowania się w określonych miejscach (prywatnym – dom, a publicznym – np. szkoła, plac zabaw), aby dziecku było łatwiej wprowadzać te zasady w późniejszym życiu.
KUP WIZYTĘ

 

Źródła:

informacja dla pacjenta