Atopowe zapalenie skóry - przyczyny, objawy i leczenie; AZS u dzieci

Data publikacji: 16.05.2023
Czas czytania: 6 minut
Atopowe zapalenie skóry (AZS) inaczej zwane wypryskiem atopowym to częsta choroba dermatologiczna dotycząca milionów ludzi na świecie. Charakteryzuje się znacznym świądem, bolesną i niekomfortową suchością skóry z występującym stanem zapalnym jej zewnętrznych warstw.
azs dzieci

Podłożem tej choroby są zaburzenia układu odpornościowego, które indukują reakcje zapalne na powierzchni skóry.

Jakie są przyczyny AZS, na czym polega leczenie i jak dbać o skórę atopową? Czy atopowe zapalenie skóry można wyleczyć? Przeczytaj artykuł przygotowany przez naszych ekspertów.

 

Spis treści:


Czym jest Atopowe Zapalenie Skóry?

Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą chorobą skóry charakteryzującą się przede wszystkim znacznym świądem całego ciała, zaczerwienieniem i suchością skóry oraz miejscowym powstawaniem pęcherzyków i strupów. Występuje głównie u dzieci i młodych dorosłych, ale może pojawić się u osób w każdym wieku. Choroba ta ma zróżnicowany przebieg – u pacjentów występują okresy nasilenia oraz remisji choroby.

Historia AZS sięga co najmniej XVIII wieku, kiedy to niemiecki lekarz Johann August Unzer po raz pierwszy opisał charakterystyczne objawy choroby u swojego syna. W kolejnych latach choroba ta była nazywana różnymi nazwami - „skrofuloderma”, „prurigo” czy „lichenification”. Dopiero w XX wieku, po dokładniejszych badaniach, została ona sklasyfikowana jako atopowe zapalenie skóry.

AZS wywołują skomplikowane interakcje pomiędzy dziedzicznymi czynnikami predysponującymi do rozwoju choroby a czynnikami środowiskowymi, takimi jak alergeny, zanieczyszczenia środowiska, infekcje, stres i nieodpowiednia dieta. Osoby z atopowym zapaleniem skóry mają osłabioną barierę ochronną skóry, co prowadzi do nadmiernej utraty wilgoci z jej powierzchni oraz także do zwiększonej podatności na infekcje.

Według badań przeprowadzonych przez Polskie Towarzystwo Alergologiczne, atopowe zapalenie skóry dotyka około 15-20% dzieci w Polsce. Wśród dorosłych choroba ta jest mniej powszechna, ale wciąż dotyczy około 3-5% populacji.

KUP WIZYTĘ U DERMATOLOGA

Przyczyny AZS

Atopowe zapalenie skóry to choroba wieloczynnikowa będąca wynikiem skomplikowanych interakcji pomiędzy czynnikami dziedzicznymi i środowiskowymi. Chociaż przyczyny występowania AZS nadal nie są do końca znane, istnieje wiele badań mówiących o genetycznych uwarunkowaniach do rozwoju choroby, związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego. Kluczowym czynnikiem predyspozycji do rozwoju atopowego zapalenia skóry jest zatem występowanie chorób alergicznych w rodzinie pacjenta. 

Chorzy na AZS mają także osłabioną barierę ochronną skóry, co prowadzi do wystąpienia jej nieszczelności i zwiększoną utratą wilgoci oraz przenikaniem substancji drażniących i alergenów. To z kolei prowadzi do wzrostu aktywności układu odpornościowego i wystąpienia objawów AZS.

Inne czynniki, które przyczyniają się do rozwoju atopowego zapalenia skóry, to m.in.: 

  • alergeny - pyłki roślin, sierść zwierząt, roztocza, grzyby i pokarmy;
  • czynniki zewnętrzne - detergenty, mydła, kosmetyki, dym papierosowy, zanieczyszczenia i niska wilgotność powietrza;
  • infekcje wirusowe, bakteryjne i grzybicze;
  • stres;
  • nieprawidłowe odżywianie;
  • zaburzenia hormonalne.

Przyczyny AZS są złożone i różnią się w zależności od indywidualnego przypadku. Nie ma jednego czynnika wywołującego chorobę, ale istnieje wiele predyspozycji, które połączone prowadzą do jej rozwoju. 

diagnoza azs


Objawy atopowego zapalenia skóry 

Aktywna postać AZS charakteryzuje się występowaniem zróżnicowanych zmian skórnych związanych z występowaniem stanu zapalnego. W większości przypadków choroba zaczyna się już we wczesnym dzieciństwie, choć może pojawić się również u osób dorosłych.

Do najczęstszych objawów atopowego zapalenia skóry należą świąd i zmiany o charakterze wyprysku, pojawiające się na różnych częściach ciała. Skóra staje się bardzo wrażliwa, zaczerwieniona,  sucha, łuszczy się, pojawia się stan zliszajowacenia, czyli pogrubienia naskórka.

Pierwsze objawy w populacji dziecięcej pojawiają się na skórze twarzy, szyi, łokci i kolan - uwagę rodziców powinno zwrócić intensywne drapanie się, często w jednym miejscu. U osób dorosłych, zmiany chorobowe mogą wystąpić na dłoniach, stopach, kostkach, nadgarstkach, a także w okolicach oczu i ust. Objawy AZS mogą pojawić się również na owłosionej skórze głowy i w miejscach szczególnie narażonych na kontakt skóry z alergenami lub drażniącymi substancjami.

Świąd jest jednym z najbardziej uciążliwych objawów w przebiegu atopowego zapalenia skóry, a jego intensywność może być tak duża, że powoduje problemy ze snem, co prowadzi do zmęczenia i braku energii w ciągu dnia. Również zaczerwienienie, łuszczenie i suchość skóry, które towarzyszą AZS, mogą prowadzić do dyskomfortu i bólu. Powikłaniem zmian skórnych w przebiegu AZS mogą być krwawiące i ropiejące ranki z tworzeniem się blizn i zmian pigmentacyjnych.

KUP WIZYTĘ U DERMATOLOGA

Diagnoza i leczenie AZS

Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry może być utrudnione ze względu na zróżnicowane objawy, często mylone z innymi chorobami skóry. Jak wygląda proces diagnostyczny w przypadku podejrzenia AZS?

Pierwszym krokiem jest szczegółowy wywiad lekarski, podczas którego dermatolog pyta Pacjenta o zauważone objawy a także występowanie chorób alergicznych w najbliżej rodzinie. Ważna jest również kwestia środowiska i trybu życia prowadzonego przez chorego - schorzenia atopowe mogą być wywołane wieloma czynnikami zewnętrznymi, na które na co dzień nie zwracamy uwagi.

Następnie, lekarz przechodzi do przedmiotowego badania stanu skóry, podczas którego dokładnie ogląda zmiany skórne występujące na ciele Pacjenta. Dzięki badaniu jest w stanie ocenić charakter i stopień zaawansowania choroby.

Diagnoza AZS może również wymagać przeprowadzenia dodatkowych badań krwi oraz testów skórnych umożliwiających identyfikację alergenów, które mogą nasilać objawy choroby. 

Leczenie AZS zależne jest od stopnia zaawansowania choroby i indywidualnych potrzeb pacjenta. Ma na celu łagodzenie objawów, zapobieganie nawrotom i zmniejszenie ryzyka powikłań. Niestety, atopowego zapalenia skóry nie można całkowicie wyleczyć. 

Terapia AZS obejmuje głównie leczenie miejscowe - stosowanie maści i kremów przeciwzapalnych, pomagających w zmniejszeniu zaczerwienienia, łuszczenia i świądu skóry. Ważnych aspektem jest regularne i właściwe stosowanie preparatów emolientowych, które mają na celu odbudowę uszkodzonej bariery naskórkowej. W przypadku osób chorujących na AZS bardzo ważne jest unikanie czynników nasilających reakcje alergiczne.

W ciężkich przypadkach atopowego zapalenia skóry specjalista może zalecić terapie systemową - leki doustne bądź w iniekcjach lub fototerapię - głównie naświetlania UVB. 


Pielęgnacja skóry atopowej

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na leczenie atopowego zapalenia skóry jest odpowiednia pielęgnacja. Skóra atopowa jest bardzo wrażliwa, sucha i łuszcząca się ze znacznym świądem, który stanowi poważny problem pacjentów z AZS.

Podstawowym celem pielęgnacji skóry z AZS jest utrzymanie jej odpowiedniego nawilżenia. Skóra z AZS ma zmniejszoną zdolność do zatrzymywania wody, co prowadzi do jej wysuszenia. Dlatego ważne jest, by codziennie stosować emolienty, czyli preparaty tworzące na powierzchni skóry warstwę ochronną, wpływającą na zwiększenie poziomu nawilżenia skóry i zmniejszanie jej podatności na podrażnienia.

Kolejnym krokiem w pielęgnacji skóry z AZS jest stosowanie odpowiednich środków myjących. Należy unikać stosowania zbyt silnych detergentów i mydeł, które mogą prowadzić do podrażnień i wysuszenia skóry. Warto wybierać delikatne środki myjące dedykowane skórze wrażliwej, które zawierają niewielką ilość łagodnych detergentów i nie naruszają naturalnego płaszcza ochronnego skóry.

Ważnym elementem pielęgnacji skóry osób z AZS jest również unikanie czynników, które mogą prowadzić do jej podrażnienia - potencjalnych alergenów, takich jak kosmetyki, detergenty, farby czy substancje chemiczne. W przypadku chorych pracujących w miejscach, gdzie występują substancje chemiczne, warto stosować rękawice ochronne oraz maski, które ograniczą ekspozycję skóry na szkodliwe substancje.


Dziecko z AZS

Atopowe zapalenie skóry jest jednym z najczęstszych schorzeń dermatologicznych u dzieci. To przewlekła choroba, która charakteryzuje się nawracającymi okresami nasilonych objawów, takich jak świąd i suchość skóry oraz zmiany wypryskowe. AZS występuje najczęściej u niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym, ale może pierwsze objawy mogą się również pojawić u starszych dzieci i nastolatków

W przebiegu tej choroby zaburzenia w układzie odpornościowym powodują stany zapalne skóry. Czynnikiem wyzwalającym objawy AZS są najczęściej alergeny, takie jak np. kurz, roztocza, pyłki, sierść zwierząt, a także żywność, zwłaszcza jajka, mleko, orzechy, ryby. Objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci mogą być również spowodowane stresem czy zmianami warunków środowiskowych jak okres grzewczy czy mocno chlorowana woda do mycia.

W przypadku dzieci z AZS, skóra jest bardzo wrażliwa i podatna na podrażnienia, dlatego ważne jest, by rodzice stosowali właściwą pielęgnację skóry dziecka. Należy unikać kosmetyków, które zawierają substancje drażniące, takie jak zapachy czy alkohol, a także nie stosować kąpieli w zbyt wysokiej temperaturze. Zalecane jest mycie w letniej wodzie z dodatkiem olejku a następnie natłuszczanie skóry preparatami emolientowymi, które będą zabezpieczać przed utratą wilgoci z powierzchni ciała.

KUP WIZYTĘ U DERMATOLOGA

 

Bibliografia:

konsultacja merytoryczna Lek. Monika Wasilewska
Data dodania 16.05.2023
Data ostatniej aktualizacji 04.10.2023