Czym jest czyrak? Przyczyny powstawania, objawy i leczenie zapalenia mieszka włosowego

Szczególnie niebezpieczne jest pojawienie się czyraka w okolicy głowy. Skąd się biorą czyraki i jak je leczyć?

Czyrak to bakteryjne zapalenie mieszka włosowego, które wywołują bakterie, najczęściej gronkowca złocistego. Zmiana skórna jest bardzo bolesna, pojawia się czerwony guz z ropnym czopem, który powoduje ból przy próbie dotyku zmienionego miejsca. Najczęściej czyraki pojawiają się na skórze pach, pośladków oraz na twarzy i karku, co jest niebezpieczne, gdyż może powodować przeniesienie infekcji bakteryjnej na zatoki jamiste lub opony mózgowe.

Spis treści:

• Skąd się biorą czyraki?
• Czego nie robić z czyrakiem?
• Jak rozpoznać czyraka?
• Jak wygląda diagnostyka czyraka?
• Leczenie czyraka
• Powikłania czyraka
• Czy domowe sposoby są skuteczne w terapii czyraka?
• Profilaktyka czyraka
• Czy czyrak jest zaraźliwy?

Skąd się biorą czyraki?

Czyraki, dawniej nazywane furunkułami, powstają na skutek zapalenia mieszka włosowego i okolicznych tkanek. Najczęściej stan zapalny wywołują bakterie gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), który może bytować bezobjawowo na skórze, w nosie i gardle osób zdrowych.

Czyrak na ogół pojawia się wtedy, kiedy spada odporność organizmu, a także u osób z chorobami przewlekłymi, jak np. cukrzyca, choroby nerek i wątroby, reumatoidalne zapalenie stawów. Na jego pojawienie się ma wpływ otyłość, spożywanie alkoholu w nadmiarze oraz choroby nowotworowe. Częściej także występuje u osób z atopowym zapaleniem skóry, trądzikiem, świerzbem lub innymi chorobami skóry.

Czego nie robić z czyrakiem?

Zanim przejdziemy do objawów i metod leczenia, chcemy rozwiać wszelkie wątpliwości – żadnych zmian skórnych nie wolno samemu wyciskać lub nacinać, gdyż grozi to niebezpiecznymi konsekwencjami. Zmiany skórne powinien w pierwszej kolejności obejrzeć lekarz. W sytuacji utrudnionego dostępu do dermatologa, który zajmuje się leczeniem zmian skórnych, zmianę powinien zobaczyć lekarz POZ. Nacinanie lub wyciskanie czyraka może spowodować dalszy rozsiew bakterii na skórę i kolejne stany zapalne.

Jak rozpoznać czyraka?

Początkowo czyrak wygląda jak rumieniowo-naciekowa zmiana w okolicy mieszka włosowego. Szybko się rozwija i przekształca w twardy czerwono-fioletowy guzek. Po około 5 dniach guzek przeistacza się w krostę z czopem martwiczym na powierzchni. Nie ruszany opróżnia się samoistnie, pozostawiając jednak kraterowy ubytek skóry, po którym może pozostać blizna. Czyraki są bardzo bolesne, a ból ustępuje dopiero w momencie pęknięcia czyraka i wydostania się ropy na zewnątrz organizmu. Jeśli występuje więcej niż jedna zmiana, u chorych może dojść do wystąpienia gorączki i powiększenia okolicznych węzłów chłonnych.

Czyraki gromadne

W przypadku występowania licznych czyraków używane są nazwy czyraczność lub czyrak mnogi. Określenie karbunkuł stosowane jest w przypadku czyraków, które występują tak blisko siebie, że łączą się w jedną zmianę. W przypadku karbunkułów chorzy mogą czuć się gorzej, mieć gorączkę i dreszcze. Częściej też pozostaje im blizna po pęknięciu zmiany.

Gdzie lokalizują się czyraki?

Tak naprawdę zmiana może pojawić się w każdym miejscu skóry, na którym występują mieszki włosowe. Najczęściej jednak czyraki pojawiają się na twarzy, karku, pod pachami i na pośladkach oraz w okolicy ucha zewnętrznego.

Pojawienie się czyraka w obrębie twarzy jest bardzo niebezpieczne, ze względu na bliskość mózgowia. W przypadku przedostania się bakterii do żył mózgowia może dojść do rozwoju zapalenia zatoki jamistej mózgu lub zapalenia opon mózgowych.

Czyrak między pośladkami czy torbiel włosowa?

Czyrak występujący między pośladkami zawsze wymaga leczenia – wykonuje się drenaż i wkłada gazę do otwartego ropnia, aby zapewnić odpływ ropy. Czyraka między pośladkami należy różnicować z torbielą włosową, która powstaje na ogół na skutek wrośnięcia włosa. Zmiany między pośladkami powodują duży ból i dyskomfort, częściej także pojawiają się objawy ogólne, jak gorączka i dreszcze.

Torbiel włosowa występuje stosunkowo rzadko, jej leczenie polega na drenażu ropnia i płukaniu go z pozostałości wrośniętego włosa lub włosów.

Jak wygląda diagnostyka czyraka?

Czyraki rozpoznawalne są przez lekarza bez większych problemów. Czasami niezbędne jest wykonanie posiewu, aby określić typ bakterii, które odpowiadają za infekcję. Na podstawie posiewu możliwe jest dobranie antybiotykoterapii celowanej. W przypadku nawracających czyraków lekarz powinien zalecić badanie krwi, aby wykluczyć przyczyny powstawania czyraków związane z chorobami ogólnoustrojowymi, np. cukrzycą.

Leczenie czyraka

Czyraki są zmianami, które oczyszczają się samoistnie, dlatego nie zawsze wymagają wizyty u lekarza. Wiele zależy od ich rozmieszczenia – te w okolicy głowy powinny być bezwzględnie skonsultowane z lekarzem , który wdroży leczenie zapobiegające dalszemu rozsiewowi bakterii. Do lekarza należy udać się także z dużych rozmiarów czyrakiem, więcej niż jedną zmianą oraz czyrakiem, który utrzymuje się ponad 2 tygodnie.

Samo leczenie czyraków polega na wykonaniu zabiegu drenażu. Z zaleceń lekarskich warto pamiętać, aby na czyraki przykładać ciepłe kompresy – przyspiesza to pękanie zmian i ułatwia ich drenaż. Ciepłe kompresy sprzyjają rozszerzaniu porów i uwalnianiu ropy na zewnątrz organizmu.

W badaniu posiewowym może wyjść, że szczep bakterii gronkowca złocistego jest oporny na leczenie metycyliną. Wtedy leczenie czyraka jest utrudnione i wymaga dobrania odpowiedniej antybiotykoterapii.

Powikłania czyraka

Na ogół czyraki mają dobre rokowania i jedyne, co mogą pozostawić po sobie, to blizna. Im większy czyrak, tym większe ryzyko wystąpienia blizny. Są jednak sytuacje, kiedy infekcja bakteryjna rozprzestrzenia się na cały organizm. Wtedy powikłania są dużo groźniejsze i zaliczamy do nich:

• liszajec;
• septyczne zapalenie stawów;
• zapalenie kości i szpiku;
• zapalenie wsierdzia;
• zapalenie opon mózgowych;
• posocznica;
• ropień mózgu.

Niepokój pacjenta powinny wzbudzić przede wszystkim pogorszenie się samopoczucia, narastający ból, także ból głowy, sztywność karku, wysoka gorączka i dreszcze. W sytuacji wystąpienia objawów dodatkowych niezbędna jest pilna wizyta u lekarza.

Czy domowe sposoby są skuteczne w terapii czyraka?

Nie ma domowych sposobów, które mają udowodnione działanie. W razie wystąpienia dużej bolesności zmiany należy skonsultować się z lekarzem, a wdrażanie domowych sposobów może tylko opóźnić czas reakcji pacjenta i wizytę u specjalisty. Czyraków nie wolno wyciskać lub nacinać, gdyż może dojść do rozsiewu bakterii i pojawienia się kolejnych zmian. Jedyne, co możemy zrobić, to stosować ciepłe kompresy, które przyspieszą oczyszczanie zmienionego chorobowo miejsca.

Profilaktyka czyraka

W profilaktyce czyraka najważniejsza jest dbałość o higienę osobistą. Powinno się często myć ręce, pamiętać o dezynfekcji ran, jeśli takie się pojawiają, używaniu czystej i zdezynfekowanej maszynki do golenia (przy czym maszynka jednorazowa powinna być rzeczywiście jednorazowa, a maszynka wielorazowego użytku powinna być dezynfekowana przed użyciem, a po użyciu odkładana w suche miejsce, aby nie była w wilgoci, która sprzyja namnażaniu się bakterii i grzybów). W trakcie leczenia czyraka ważne jest, aby prać pościel w wysokiej temperaturze, dzięki czemu ograniczysz rozprzestrzenianie się bakterii.

Zawsze należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza, które mogą obejmować dezynfekcję zmiany oraz zabezpieczanie jej bandażem.

W profilaktyce czyraka należy uwzględnić także odpowiednio zbilansowaną dietę, która przekłada się na odporność organizmu. Należy pamiętać, że czyraki rozwinąć się mogą w sytuacji spadku odporności. Dobrze zbilansowana dieta, bogata w warzywa i owoce, minimalizuje ryzyko niedoborów witamin i minerałów, a to przekłada się na wzmocnienie pracy układu odpornościowego.

Czy czyrak jest zaraźliwy?

Czyrak jest infekcją bakteryjną i może być zaraźliwy. Do przenoszenia bakterii dochodzi podczas kontaktu z chorym, w szczególności uważać należy na ropny wyciek z czyraka. Znajdują się w nim bakterie, które możemy przenieść na nas.

Źródła:

• Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H., Dermatologia w praktyce, PZWL Wyd. Lekarskie, 2021.
• Bolognia J., Jorizzo J., Schaffer J.,  Dermatology, Third Edition 2012. 
• Gołąbek K., Lasek J., Marks W., Zakażenia skóry i tkanek miękkich - złożony i aktualny problem diagnostyczny i terapeutyczny lekarza każdej specjalności medycznej, Via Medica, 2012. 
• Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL Wyd. Lekarskie, 2005.
• Samet A., Arłukowicz E., Nowicki R., Barańska-Rybak W., Skórne infekcje bakteryjne u dzieci. Ropne choroby o etiologii gronkowcowej, Przew. Lek., 2002.
• Zych M., Górska E., Jankiewicz U., Kowalczyk P., Stępień W., Choroby wywołane przez drobnoustroje bytujące na skórze, Medycyna Rodzinna 4/2013, s. 158-163, dostęp (13.07.2023): https://www.czytelniamedyczna.pl/4680,choroby-wywolywane-przez-drobnoustroje-bytujace-na-skorze.html