Endometrioza - objawy, przyczyny, metody leczenia; endometrioza a niepłodność

Data publikacji: 25.04.2023
Czas czytania: 8 minut
Endometrioza jest przewlekłym schorzeniem, które dotyka około 10 procent kobiet w wieku reprodukcyjnym. To jeden z najczęstszych powodów bólu oraz niepłodności u kobiet. Polega na występowaniu ognisk endometriozy poza jamą macicy, w przyległych do niej tkankach, takich jak jajowody, jajnik, pęcherz moczowy a nawet jelita.

Czym jest endometrioza, kto jest szczególnie narażony i jakie objawy powinny nas zaniepokoić? Do jakiego specjalisty należy się udać? Przeczytaj artykuł przygotowany przez naszych Ekspertów i umów się na operację usunięcia ognisk endometriozy w Szpitalu Centrum Medycznego Damiana.

 

Spis treści:

Czym jest endometrium?

Endometrium to warstwa błony śluzowej wyścielająca wewnętrzną powierzchnię macicy. Jest bardzo ważną strukturą związaną ze stanem hormonalnym kobiety - odgrywa kluczową rolę w cyklu menstruacyjnym i przygotowuje macicę na implantację zarodka.

Endometrium składa się z trzech warstw:

  • warstwy podstawnej,
  • warstwy czynnościowej
  • i warstwy podśluzowej.

Warstwa podstawna jest stała i nie ulega zmianom w czasie cyklu miesiączkowego. Warstwa czynnościowa (stanowiąca większość endometrium), jest dynamiczna i zmienia się w zależności od fazy cyklu - w czasie menstruacji jest odrzucana i wydalana z organizmu, natomiast w fazie lutealnej przygotowuje się na implantację zarodka. Warstwa podśluzowa to warstwa łącząca endometrium z mięśniówką macicy.

Endometrium jest regulowane żeńskie hormony, takie jak estrogeny i progesteron. W fazie folikularnej cyklu menstruacyjnego, poziom estrogenów wzrasta, co powoduje wzrost i rozwój warstwy czynnościowej endometrium. W fazie lutealnej, poziom progesteronu wzrasta, co prowadzi do dalszego rozwoju endometrium i przygotowuje ją na implantację zarodka. Jeśli do implantacji nie dochodzi, poziomy hormonów spadają, co prowadzi do złuszczenia endometrium i rozpoczęcia kolejnej fazy cyklu menstruacyjnego.

Endometrium odgrywa kluczową rolę w procesie rozrodczym i jest ważnym wskaźnikiem zdrowia reprodukcyjnego kobiet. Zaburzenia endometrium, takie jak endometrioza lub nieprawidłowe krwawienia, mogą wpłynąć na płodność. Dlatego ważne jest, by kobiety regularnie monitorowały swoje cykle menstruacyjne a w przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości jak najszybciej konsultowały się z lekarzem.

Przyczyny powstawania endometriozy

Niestety, pomimo licznych badań, wyjaśnienie przyczyn endometriozy jest bardzo trudne. Wciąż potrzebne są dalsze badania, by poznać mechanizmy jej powstawania i opracować skuteczne metody zapobiegania oraz leczenia choroby.

Istnieje wiele teorii na temat powstawania endometriozy, jednak żadna z nich nie została jednoznacznie potwierdzona. Jedną z teorii jest teoria implantacji, która zakłada, że komórki błony śluzowej macicy dostają się do jamy brzusznej podczas menstruacji, a następnie przyczepiają się i rosną w innych miejscach. Inną teorią jest teoria metaplazji, według której komórki innych tkanek, takich jak nabłonek otrzewnej lub mięśni gładkich, przekształcają się w komórki endometrialne.

Czynnikami, które mogą wpływać na rozwój endometriozy są:

  • zaburzenia hormonalne,
  • przewlekłe zapalenie miednicy mniejszej,
  • zaburzenia immunologiczne,
  • genetyka i czynniki środowiskowe.

Istnieją również czynniki ryzyka związane z trybem życia, które mogą wpływać na powstawanie endometriozy, takie jak palenie papierosów, nadwaga czy stosowanie długoterminowej terapii hormonalnej.

Czynniki genetyczne

Najnowsze badania mówią, że występowanie endometriozy w rodzinie (babcia, mama czy siostra) znacząco zwiększa ryzyko zachorowania. Istnieją również publikacje naukowe mówiące o związku pewnych genów z ryzykiem endometriozy – genów, które regulują wiele procesów zachodzących w organizmie, w tym procesy hormonalne i immunologiczne. Zmiany w tych genach mogą wpłynąć na zdolność organizmu do prawidłowego regulowania tych procesów, co z kolei może przyczynić się do rozwoju endometriozy.

Objawy choroby

Endometrioza charakteryzuje się występowaniem niejednoznacznych, różnorodnych dolegliwości, przez co w wielu przypadkach wykrywana jest w zaawansowanym stadium. Najczęstszym objawem endometriozy są silne bóle menstruacyjne, które utrudniają codzienne funkcjonowanie i wymagają zastosowania silnych leków przeciwbólowych.

Pacjentki cierpiące na endometriozę zgłaszają również ból podczas stosunku wynikający z obecności zmian endometrialnych w okolicach narządów płciowych. Endometrioza może też powodować krwawienia między miesiączkami oraz bóle pleców utrzymujące się także poza okresem menstruacyjnym.

Choroba może również wpływać na funkcjonowanie układu moczowego i pokarmowego. W przypadku endometriozy pęcherza moczowego może pojawić się częste i bolesne oddawanie moczu, bóle brzucha oraz krwiomocz. Z kolei zajęcie jelit może powodować bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia lub biegunki.

W cięższych przypadkach, nieleczona endometrioza może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak torbiele jajnika, zrosty w obrębie narządów miednicy mniejszej, a nawet niepłodność.

Objawy endometriozy są zróżnicowane i zależą od zaawansowania choroby i lokalizacji zmian. Dlatego ważne jest, by regularnie wykonywać badania ginekologiczne, a pojawienie jakichkolwiek niepokojących objawów szybko skonsultować z lekarzem. Wczesne rozpoznanie endometriozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia, oprócz zmniejszenia dolegliwości bólowych może zapobiec innym, dużo poważniejszym, zdrowotnym powikłaniom.

przyczyny endometriozy

Endometrioza – diagnostyka i leczenie

Szybkie wykrycie ognisk endometriozy to ważny element walki z chorobą - im wcześniej zostanie postawiona diagnoza, tym większe szanse na skuteczne leczenie i zmniejszenie objawów.

Jakie badania są wykonywane w diagnostyce endometriozy? Rozpoznanie choroby opiera się na:

  • Badaniu ginekologicznym – to podstawowe badanie umożliwiające wykrycie nieprawidłowości w układzie rozrodczym kobiety. Podczas badania lekarz może wykryć zmiany w szyjce macicy lub jajnikach, co może sugerować obecność endometriozy.
  • Badaniu ultrasonograficznym – USG ginekologiczne jest jednym z najczęściej wykonywanych badań diagnostycznych w przypadku endometriozy. Dzięki niemu lekarz może dokładnie zbadać narządy płciowe i wykryć ewentualne zmiany.
  • Laparoskopii - laparoskopia to jedno z najbardziej precyzyjnych badań diagnostycznych w przypadku endometriozy. Polega ona na wprowadzeniu do jamy brzusznej cienkiego narzędzia wyposażonego w kamerę, co umożliwia dokładne obejrzenie narządów wewnętrznych.
  • Biopsji – biopsja endometrium jest stosowana w przypadku podejrzenia w macicy lub jajnikach zmian o charakterze nowotworowym. Podczas badania pobiera się fragment tkanki do badania mikroskopowego.
  • Badaniach dodatkowych – przede wszystkim badaniach krwi, w tym badaniu poziomu hormonów, które mogą zwiększyć szansę wykrycia ognisk endometriozy.

Leczenie endometriozy - do jakiego specjalisty się udać?

W leczeniu choroby istotna jest konsultacja z odpowiednimi specjalistami, którzy pomogą w diagnozie i wyborze najskuteczniejszej metody leczenia. Każdy przypadek endometriozy jest inny, i może wymagać indywidualnego podejścia.

Do kogo udać się z objawami endometriozy?

  • Ginekolog – poprzez wykonanie podstawowych badań, takich jak USG ginekologiczne może pomóc w diagnozie endometriozy i na jej podstawie skierować do innych specjalistów;
  • Endokrynolog - endometrioza jest chorobą związaną z hormonami, dlatego endokrynolog może pomóc w leczeniu hormonalnym endometriozy poprzez kontrolowanie poziomu hormonów w organizmie;
  • Ginekolog-onkolog - endometrioza może zwiększać ryzyko rozwoju niektórych nowotworów, w tym raka jajnika, dlatego w przypadku potwierdzenia choroby warto skontaktować się ze specjalistą ginekologii onkologicznej;
  • Psycholog - może pomóc kobietom cierpiącym na endometriozę w radzeniu sobie z emocjami związanymi z chorobą, takimi jak lęk, depresja i stres.

Metody leczenia choroby

Leczenie endometriozy zależy od stopnia zaawansowania choroby, wieku pacjentki, jej ogólnego stanu zdrowia oraz planów dotyczących posiadania potomstwa. W leczeniu endometriozy stosuje się zarówno metody farmakologiczne, jak i chirurgiczne.

Leczenie farmakologiczne endometriozy polega na stosowaniu leków, które zmniejszają objawy choroby i zmniejszają stan zapalny.

W przypadkach zaawansowanej endometriozy, leczenie farmakologiczne może być niewystarczające i wymagane jest leczenie chirurgiczne. W zależności od stopnia zaawansowania endometriozy zaleca się laparoskopię, czyli małoinwazyjną operację, podczas której usuwa się zmiany endometrialne, natomiast zaawansowana endometrioza, w której zmiany są duże lub dotyczą wielu narządów, może wymagać leczenia operacyjnego.

Endometrioza a ciąża

Kobiety cierpiące na endometriozę mogą mieć trudności z zajściem w ciążę z powodu nieprawidłowych narośli blokujących jajowody lub zakłócających implantację komórki jajowej. Endometrioza może również zmniejszyć płodność poprzez wpływ na funkcję jajników. Dlatego w przypadku pacjentek z endometriozą planujących dziecko, ważna jest szybka konsultacja z lekarzem i podjęcie odpowiednich kroków, które zwiększą szanse na zajście w ciążę. Lekarz może zlecić stosowanie leków hormonalnych, zmniejszających dolegliwości bólowe oraz regulujących cykl menstruacyjny, a także laparoskopię, czyli małoinwazyjną operację, podczas której usuwa się zmiany endometrialne.

Jeżeli chora kobieta zajdzie w ciążę, ważne jest, by regularnie kontrolować stan zdrowia oraz rozwój płodu. Kobiety z endometriozą są bardziej narażone na powikłania ciążowe, takie jak poronienie, przedwczesny poród, a także problemy z rozwijającym się płodem. Dlatego też, regularne wizyty u lekarza prowadzącego ciążę oraz przestrzeganie zaleceń medycznych jest w tej sytuacji niezwykle ważne.

Po urodzeniu dziecka, z uwagi możliwości powrotu endometriozy, należy kontynuować leczenie oraz regularnie konsultować stan zdrowia z ginekologiem.

Znaczenie diety i sportu w chorobie

Sport

Odpowiednio dobrana aktywność fizyczna i regularny trening mogą pomóc kobietom cierpiącym na endometriozę w zmniejszeniu dolegliwości bólowych i poprawieniu ogólnego samopoczucia. Ćwiczenia mogą również pomóc w zmniejszeniu stresu, który często towarzyszy chorobie.

Ważne jest jednak, by wybierać aktywności o niskim lub umiarkowanym natężeniu, takie jak joga, pływanie, tai chi, chodzenie czy jazda na rowerze, a przed rozpoczęciem treningów skonsultować się z lekarzem.

Dieta

Dieta może być skutecznym narzędziem w łagodzeniu objawów endometriozy – wpływać na zmniejszenie stanu zapalnego (często towarzyszącego chorobie) oraz wzmacniać układ odpornościowy.

Jak powinny odżywiać się kobiety z endometriozą? Warto przestrzegać kilku zasad, takich jak:

  • Unikanie produktów mlecznych – mogą one prowadzić do stanów zapalnych w organizmie;
  • Wybieranie zdrowych tłuszczy - tłuszcze omega-3, które znajdują się w rybach morskich, orzechach i nasionach, mogą pomóc zmniejszyć stan zapalny w organizmie i łagodzić ból;
  • Zwiększenie spożycia warzyw i owoców - bogate w antyoksydanty, witaminy i minerały, mogą pomóc wzmocnić układ odpornościowy i zmniejszyć stan zapalny;
  • Unikanie żywności przetworzonej i fast foodów - jedzenie tego typu zawiera dużo tłuszczów trans i nasyconych, które również mogą zwiększać stan zapalny w organizmie;
  • Unikanie kofeiny i alkoholu – substancje te mogą zwiększać stres oksydacyjny w organizmie, co może prowadzić do stanów zapalnych i pogorszenia objawów endometriozy.

Uwaga! Dieta nie zastąpi leczenia medycznego - może być cennym narzędziem w łagodzeniu objawów endometriozy i poprawie jakości życia, jednak Pacjentka, przed wprowadzeniem zmian w jadłospisie, powinna skonsultować je ze swoim lekarzem.

Ryzyko rozwoju nowotworów przy endometriozie

Według badań, kobiety z endometriozą są bardziej narażone na rozwój niektórych nowotworów, w tym raka jajnika, raka piersi, raka jelita grubego i raka płuc. Jednakże, związek między endometriozą a rakiem nie jest w pełni zrozumiany i badania nad tym tematem nadal trwają.

Istnieją różne teorie na temat związku między endometriozą a ryzykiem rozwoju nowotworu. Jedną z hipotez jest to, że choroba wpływa na układ hormonalny. Inna teoria zakłada, że endometrioza i nowotwory są spowodowane przez te same zmiany genetyczne lub procesy immunologiczne.

U większości pacjentek cierpiących na endometriozę ryzyko rozwoju nowotworu jest względnie niskie, jednak powinny one być świadome zagrożenia i regularnie wykonywać badania profilaktyczne.

Endometrioza a depresja

Endometrioza to choroba, która może wpłynąć na stan zdrowia psychicznego kobiety - może prowadzić do izolacji społecznej, samotności i poczucia bezradności, co przyczynia się do rozwoju depresji.

Kobiety z endometriozą mogą również doświadczać lęku związanego z chorobą, niepewności co do przyszłości i poczucia braku kontroli nad swoim ciałem. Czasem chore kobiety mogą również doświadczać objawów zaburzeń lękowych.

W przypadku podejrzenia depresji związanej z endometriozą, ważne jest, by skonsultować się ze specjalistą zdrowia psychicznego. Może on pomóc w wyborze odpowiedniej psychoterapii lub zalecić farmakoterapię.

Statystyki

Niestety, nie istnieją oficjalne statystyki dotyczące występowania choroby w Polsce - szacuje się, że endometrioza dotyczy około 10-15% kobiet w wieku rozrodczym na całym świecie. Wiele z nich zmaga się z brakiem diagnozy, niemożnością dostępu do odpowiedniego leczenia lub brakiem wiedzy na temat choroby.

Endometrioza jest często diagnozowana z opóźnieniem lub błędnie, co wpływa na dalszy przebieg choroby i zdrowie kobiety. Dlatego tak ważne jest, aby zwiększyć świadomość społeczną na temat endometriozy, a także poprawić dostępność do specjalistycznej diagnostyki i leczenia.

 

Bibliografia:

Data dodania 25.04.2023
Data ostatniej aktualizacji 06.06.2023