PORTAL PACJENTA
Łuszczyca jest chorobą zapalną skóry o charakterze przewlekłym. Łuszczycą nie można się zarazić - jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym, w przebiegu której na skórze pojawiają się zmiany przypominające grudki pokryte srebrną łuską. Szacuje się, że około 2 proc. mieszkańców Europy cierpi na łuszczycę. Jak rozpoznać i leczyć chorobę? Jakie są rodzaje łuszczycy?
Łuszczyca jest przewlekłą chorobą zapalną skóry, która może przebiegać w różnej postaci - jako łuszczyca plackowata (łuszczyca zwyczajna) lub łuszczyca krostkowa. Wyróżnia się także łuszczycę stawową, paznokci, kropelkową oraz wysiękową. Może także wystąpić łuszczyca owłosionej skóry głowy. Najcięższą postacią łuszczycy jest erytrodermia.
Spis treści:
- Łuszczyca - przyczyny
- Objawy łuszczycy
- Łuszczyca wieku dziecięcego - objawy
- Typy łuszczycy
- Diagnoza łuszczycy
- Łuszczyca - leczenie
- Jakie kosmetyki stosować przy łuszczycy?
- Dieta przy łuszczycy
Łuszczyca – przyczyny
Łuszczyca jest chorobą, którą nie można się zarazić, ale jej przyczyny nie są do końca poznane. Uważa się, że na rozwój łuszczycy mają wpływ czynniki genetyczne (polimorfizm genu HLA-Cw6), immunologiczne (zaburzenia funkcjonowania znajdujących się w naskórku komórek Langerhansa) i środowiskowe (przebyte infekcje, niektóre leki, np. leki przeciwmalarycze, beta-blokery, niesteroidowe leki przeciwzapalne, picie alkoholu i palenie papierosów, menopauza).
Przyczyny łuszczycy zależą od jej typu:
- typ I wykazuje silny związek z predyspozycjami genetycznymi. Na ogół pierwsze objawy pojawiają się przed 40. rokiem życia - najczęściej w wieku dziecięcym. Typ I trudniej reaguje na leczenie.
- typ II, czyli łuszczyca dorosłych, zaczyna się zazwyczaj między 50. a 70. rokiem życia i ma większy związek z czynnikami środowiskowymi.
Dziedziczenie łuszczycy
Ryzyko zachorowania na łuszczycę dziecka zdrowych rodziców wynosi 1–2 proc. Jeśli jedno z rodziców cierpi na łuszczycę - ryzyko wynosi 10-20 proc. Natomiast przy obojgu chorych rodziców ryzyko wzrasta do 50-70 proc.
Łuszczyca – objawy
Najbardziej charakterystyczne dla łuszczycy są objawy skórne, po nich rozpoznaje się chorobę. Zmiany wynikają z zaburzonego procesu regeneracji naskórka. Na początku choroby pojawia się tzw. wykwit pierwotny, czyli zmiana czerwonobrunatna o złuszczającej się powierzchni, wyraźnie odgraniczona od zdrowej skóry. Wielkość zmiany może być minimalna (o średnicy milimetrowej) do nawet 2 cm. Zmiany skórne, które są w pełni rozwinięte nazywane są tarczkami, mają kilka centymetrów średnicy i są pokryte srebrną łuską, nazywaną blaszką łuszczycową. Jeśli chory zdrapie łuskę skóra pod nią jest błyszcząca, jakby pokryta woskiem (objaw świecy stearynowej) oraz widoczne są drobne kropelkowate krwawienia (objaw Auspitza). Aktywna postać łuszczycy charakteryzuje się występowaniem objawu Koebnera (zmiany występują w ciągu 6 do 12 dni wzdłuż linii uszkodzenia lub zdrapania naskórka).
Łuszczyca lokalizuje się najczęściej na:
- łokciach,
- kolanach,
- owłosionej skórze głowy,
- w okolicy lędźwiowo-krzyżowej.
Cała powierzchnia skóry jest zajęta w bardzo nielicznych przypadkach.
Łuszczyca wieku dziecięcego
Charakterystyczne dla łuszczycy zmiany objawiają się nieco inaczej u dzieci niż u dorosłych. Choroba częściej dotyczy dziewcząt, a zmiany skórne są cienkie i bardziej miękkie, z mniejszą ilością srebrzystych łusek. U dzieci najczęściej występuje łuszczyca typu plackowatego (zwyczajna). Do czynników nasilającymi zmiany skórne zaliczane są infekcje oraz zaburzenia psychiczne (stres, lęk). Jeśli zmiany pojawiły się we wczesnym dzieciństwie większa jest częstość ich remisji.
Typy łuszczycy
U chorych na łuszczycę chorobę można podzielić ze względu na wygląd zmian skórnych, ich lokalizację czy charakter łuski. Zmiany chorobowe mogą się nasilać w związku z różnymi czynnikami (np. stresem lub złą pielęgnacją). Należy pamiętać, że łuszczyca to przewlekła choroba skóry, która może obniżać jakość życia pacjenta.
Łuszczyca zwyczajna (plackowata)
Jest to najczęściej występująca postać choroby, objawem łuszczycy w tym przypadku są wypukłe, okrągłe lub owalne zmiany skórne, pokryte łuską, wyraźnie oddzielone od zdrowej skóry, zlokalizowane na nogach, ramionach, kolanach i łokciach, plecach, głowie, rzadziej na twarzy, dłoniach, stopach, czy brzuchu. Ten typ choroby występuje nawet w 80 proc. przypadków.
Łuszczyca krostkowa
W przypadku łuszczycy krostkowej pojawiają się nie tylko zmiany skórne, ale także zaczerwienienie i opuchlizna skóry. Zmiany są pod postacią krost, nierzadko z ropną wydzieliną. Łuszczyca krostkowa może mieć postać uogólnioną lub miejscową - na dłoniach i stopach. Uogólniona postać łuszczycy jest najcięższą postacią choroby.
Łuszczyca stawowa = łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS)
W przebiegu ŁZS łuszczyca skóry może, ale nie mus wystąpić. Choroba może obejmować jeden staw lub wiele, przy czym najpowszechniejsza postać ŁZS obejmuje dystalne stawy międzypaliczkowe wraz ze zmianami łuszczycowymi w obrębie paznokci. Choroba ma na ogół łagodny przebieg, jednak należy stosować się do zaleceń lekarza, ponieważ może prowadzić do zwyrodnienia stawów i niepełnosprawności.
Łuszczyca paznokci
Choroba może dotyczyć tylko paznokci lub paznokci i skóry. Najczęściej występujące objawy na paznokciach to naparstkowanie, czyli powstawanie w płytce paznokci punktowe wgłębienia ułożone liniowo lub przypadkowo. Jeśli doszło do zajęcia łożyska to widoczne jest żółte zabarwienie płytki - wyglądające jak kropla oleju pod płytką. U osób chorych na łuszczycę paznokci paznokcie są zgrubiałe, matowe, białawożółte, kruche i poprzecinane poprzecznymi bruzdami. Może także dojść do całkowitego oddzielenia się płytki, przy czym onycholiza paznokci występuje często.
Łuszczyca owłosionej skóry głowy
Łuszczyca występuje nie tylko na nieowłosionej skórze - może wystąpić także na skórze głowy, objawiając się czerwonymi plamami lub tarczkami ze srebrną łuską, które wychodzą poza owłosioną skórę - na czoło, kark czy uszy. Zmianom towarzyszy świąd, przez co choroba może być mylona z łojotokowym zapaleniem skóry (ŁZS) lub grzybicą.
Erytrodermia w przebiegu łuszczycy
Jest to najcięższa postać łuszczycy, w przebiegu której stan zapalny obejmuje całą powierzchnię ciała. Zmiany przypominają rany oparzeniowe - są żywoczerwone, a towarzyszą im ból, świąd, gorączka oraz przyspieszona akcja serca. Przewlekła i nawracająca erytrodermia może powodować amyloidozę narządów wewnętrznych (amyloidoza polega na gromadzeniu się w tkankach i narządach nierozpuszczalnych, nieprawidłowych białek - amyloidu, co prowadzi do uszkodzenia narządów).
Łuszczyca kropelkowa (kropelkowata)
W przebiegu tej postaci choroby zmiany mają kształt niewielkich grudek, pojawiają się na całym ciele - na czubku głowy, kończynach, na tułowiu. Częściej pojawiają się tuż po przebytej infekcji.
Łuszczyca wysiękowa
Postać łuszczycy wysiękowej, inaczej odwróconej, występuje w fałdach skórnych (pod pachami, w pachwinach, pod biustem). Zmiany są jaskrawoczerwone, błyszczące i pokryte łuską, podobną do zmian występujących w przypadku łuszczycy zwykłej.
Diagnoza łuszczycy
Łuszczycę rozpoznaje się na podstawie objawów choroby, czyli po zmianach na skórze ciała czy w obrębie owłosionej skóry głowy. Leczeniem i diagnozą zajmuje się lekarz dermatolog. Jeśli obraz choroby nie jest typowy, lekarz może przeprowadzić badanie dermatoskopowe lub biopsję ze zmiany na skórze pacjenta. Na ogół jednak występujące zmiany nie stwarzają problemów diagnostycznych.
Łuszczyca – leczenie
Leczenie łuszczycy jest przewlekłe - podobnie jak choroba. Nie można wyleczyć jej całkowicie, można natomiast skutecznie złagodzić objawy oraz próbować zapobiegać jej nasileniu i nawrotom. Leczenie przedłuża remisję choroby oraz zapobiega występowaniu ciężkich powikłań. Należy pamiętać, że wielu chorych cierpi także na problemy natury psychicznej, związane z kompleksami z powodu nieestetycznych zmian skórnych. Dlatego leczenie powinno obejmować nie tylko łagodzenie objawów skórnych, ale i wsparcie psychologa.
Leczenie łuszczycy polega na stosowaniu leków miejscowo, ogólnie lub w terapii skojarzonej. Dobór leków zależy od miejsca występowania łuszczycy, jej typu oraz wieku pacjenta. Najczęściej stosuje się leczenie miejscowe polegające na usunięciu łusek i zahamowaniu nadmiernej proliferacji naskórka i stanu zapalnego. Wśród preparatów wykorzystywanych do usuwania łusek znajdują się zawierające w swoim składzie kwas salicylowy i mocznik oraz cygnolinę.
W leczeniu wykorzystywane są także glikokortykosteroidy, które działają przeciwzapalne, antyproliferacyjne i immunomodulujące,
Leczenie ogólne łuszczycy
Łuszczycę łagodną leczy się na ogół miejscowo, jednak kiedy zmiany zajmują ponad 10 proc. powierzchni ciała lub gdy leczenie miejscowe nie przynosi efektów, stosuje się leczenie ogólne. Do jego wdrożenia predysponuje także występowanie łuszczyca krostkowej, stawowej lub erytrodermii. Do leków stosowanych ogólnoustrojowo zaliczają się metotreksat, cyklosporyna A oraz leki biologiczne (preparaty działające na określone cytokiny, które biorą udział w immunopatogenezie łuszczycy). Leczenie biologiczne odbywa się w ramach programów leczenia.
W leczeniu łuszczycy stosuje się także fototerapię, celem złagodzenia jej objawów. Polega ona na ekspozycji na światło ultrafioletowe wytwarzane przez specjalne lampy. Możliwe jest także wykorzystanie fotochemioterapii, czyli naświetlania promieniowaniem UVA po podaniu leku światłouwrażliwiającego.
Jakie kosmetyki stosować przy łuszczycy?
Charakterystycznym objawem łuszczycy są zmiany skórne, które należy odpowiednio pielęgnować. Osoby chore powinny stosować emolienty oraz płyny zawierające dziegć, czy siarkę oraz preparatów o działaniu keratolitycznym, czyli złuszczającym zrogowaciały naskórek.
Dieta przy łuszczycy
Sposoby leczenia łuszczycy obejmują także odpowiednią dietę oraz unikanie czynników, które mogą zaostrzać zmiany (leki, tytoń czy stres lub infekcje). Łuszczyca to choroba, którą charakteryzują okresy zaostrzeń i remisji, dlatego warto wprowadzić zdrowe nawyki żywieniowe, które pomogą w lepszym utrzymaniu choroby w ryzach. W menu osób chorych powinny znaleźć się kwasy omega-3, antyoksydanty, witamina D, a także produkty pełnoziarniste będące źródłem witamin z grupy B oraz warzywa i owoce. Należy unikać produktów wysoko przetworzonych, mącznych oraz typu fast food i bogatych w cukier. Ponieważ osoby z łuszczycą częściej narażone są na występowanie chorób serca (choroby niedokrwiennej serca, zawału, itp.) najlepszą dietą dla nich jest dieta śródziemnomorska, przy czym warto dopasować dietę indywidualnie do pacjenta, z uwzględnieniem chorób współwystępujących itp.
Źródła
- S. Dogra, I. Kaur, Łuszczyca wieku dziecięcego, Dermatologia po Dyplomie 2012;3(5):37-48;
- S. J. Robertson, R. J. G. Rycroft, S. H. Wakelin, L. Rudnicka, M. Sar-Pomian, Dermatologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014;
- M. Stawczyk, A. Szczerkowska-Dobosz, O. Komorowska, M. Dobosz, A. Maciejewska-Radomska, Znaczenie diety w łuszczycy – przewlekłej układowej chorobie zapalnej, "Forum Zaburzeń Metabolicznych", tom 2, nr 3 2011;
- F. O. Nestle, D. H. Kaplan, J. Barker, Łuszczyca, N Engl J Med 2009; 361: 496-509.
