Małpia ospa – czym jest? Jak rozpoznać objawy? Jak uniknąć zakażenia wirusem?

Data publikacji: 03.06.2022
Czas czytania: 6 minut
Małpia ospa to choroba pochodzenia odzwierzęcego, której coraz więcej przypadków odnotowuje się w Europie, USA i Kanadzie. Małpia ospa nie jest jednak nową chorobą - jest znana od 1958 roku i lokalnie występuje w Afryce.
małpia ospa

Jakie są objawy małpiej ospy? Jak przebiega diagnostyka i leczenie? Czy można zarazić się od człowieka, czy tylko od zwierząt? Czy małpia ospa jest podobna do ospy wietrznej? Przeczytaj artykuł przygotowany przez naszych Ekspertów.


Spis treści: 

 

Czym jest małpia ospa?

Małpia ospa to odzwierzęca choroba zakaźna. Wywołuje ją wirus należący do rodzaju Orthopoxvirus, rodzina Poxviridae. Głównym rezerwuarem wirusa są wiewiórki, szczury oraz małpy, przy czym przyjmuje się, że zakaźność wśród ludzi jest niska. Do tej pory naukowcy zidentyfikowali dwa osobne klady małpiej ospy:

  • klad zachodnioafrykański – do tej pory uważany za łagodniejszy (wskaźnik śmiertelności 1%),
  • klad z dorzecza Konga (środkowoafrykański) – uważany za bardziej zaraźliwy i groźniejszy (wskaźnik śmiertelności 10%).

Środki ostrożności stosowane w przypadku podejrzenia małpiej ospy są podobne do tych znanych nam z czasów pandemii COVID-19 i w placówkach medycznych obejmują jednorazowy fartuch ochronny, rękawiczki, maskę klasy N95 i gogle.

Według rozporządzenia Ministra Zdrowia Adama Niedzielskiego, osoby chore na małpią ospę będą podlegać w Polsce hospitalizacji oraz obowiązkowej kwarantannie wynoszącej 21 dni. Warto przy tym wspomnieć, że 10 czerwca 2022 roku odnotowano pierwszy przypadek małpiej ospy w Polsce. 

Małpia ospa występuje lokalnie w krajach afrykańskich: Sierra Leone, Liberii, Republice Środkowoafrykańskiej, Republice Konga oraz Nigerii.

Czy ospa małpia jest groźna?

Do tej pory, wśród przypadków zakażeń obserwowanych w Europie, nie odnotowano zgonów spowodowanych zakażeniem. Przebieg choroby jest łagodny lub umiarkowany, ale zawsze objawowy – oznacza to, że w przypadku zarażenia wirusem nie ma możliwości bezobjawowego przejścia choroby, tak jak zdarzało się w przypadku infekcji koronawirusem SARS-CoV-2.

Wskaźnik śmiertelności znany z Afryki waha się od 1 do 10% (w zależności od kladu wirusa) – bardziej narażone na chorobę są dzieci, osoby z niedoborami odporności oraz kobiety ciężarne. Zakażenie małpią ospą w ciąży może przyczynić się do poronienia, przedwczesnego porodu lub do zakażenia dziecka – mówimy wtedy o wrodzonej małpiej ospie.

W 2003 roku  doszło do wybuchu epidemii małpiej ospy w USA. Wszystkiemu winne były pieski preriowe, które miały kontakt z dzikimi zwierzętami, a następnie zamieszkały u ludzi. USA szybko poradziło sobie z problemem stosując szczepienia na ospę prawdziwą oraz usypiając chore zwierzęta. Od tamtej pory w USA obowiązuje zakaz importu gryzoni z państw Afryki. W 2003 roku małpia ospa spowodowała tylko 2 ciężkie przypadki choroby, a jedynie 19 z 75 Pacjentów wymagało hospitalizacji.

 

Małpia ospa – historia

Historia wirusa ospy małpiej sięga 1958 roku, kiedy to zdiagnozowano go u małp laboratoryjnych. U ludzi po raz pierwszy zakażenie wirusem wykryto w 1970 roku, w Demokratycznej Republice Konga. Przypadek chłopca z wysypką wzbudził zainteresowanie, zwłaszcza, że w państwie nie było przypadków ospy prawdziwej już od dwóch lat (w związku ze szczepieniami). Od tamtej pory przypadków małpiej ospy u ludzi było więcej, ale odnotowywano je głównie w Afryce Zachodniej oraz Środkowej.

Pierwszy przypadek choroby poza Afryką odnotowano w 2003 roku w USA, natomiast w Europie dopiero w 2018 roku (Wielka Brytania).

wirus ospy małpiej

Ospa wietrzna a małpia ospa – podobieństwa i różnice

Same wirusy małpiej ospy i ospy wietrznej nie mają ze sobą nic wspólnego – ospę wietrzną wywołuje wirus z rodziny Herpesviridae, podczas gdy małpią – z rodziny Poxviridae. Wirus małpiej ospy ma więcej wspólnego z wirusem ospy prawdziwej, choroby o wysokiej śmiertelności całkowicie wyeliminowanej dzięki szczepieniom.

Sam przebieg małpiej ospy i ospy wietrznej zaczyna się podobnie – w pierwszej fazie choroby pojawiają się bóle głowy, bóle mięśni, chory skarży się na złe samopoczucie. W przypadku małpiej ospy charakterystyczne są także gorączka i powiększenie węzłów chłonnych. Sam okres inkubacji choroby jest różny – w przypadku ospy wietrznej wynosi zwykle 14 dni, a w przypadku małpiej ospy od 6 do 13 dni.

U chorych na ospę wietrzną pojawiają się  swędzące pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. U Pacjentów z małpią ospą na skórze i ustach pojawia się wysypka, często pojawia się kaszel, chory nadal ma gorączkę i bóle mięśniowe. Wysypka w przypadku małpiej ospy ma charakter plam, które potem zmieniają się w pęcherze. Blizny po nich mogą pozostać na skórze nawet kilka lat. Po ospie wietrznej, pod warunkiem odpowiedniej pielęgnacji, nie powinny pozostać blizny.

Małpia ospa – jak można się zarazić?

Małpią ospą można zarazić się poprzez spożywanie nieodpowiednio przygotowanego mięsa chorych zwierząt, a także poprzez kontakt z zarażonym zwierzęciem (ugryzienie). W przypadku transmisji wirusa z człowieka na człowieka może do niej dojść poprzez kontakt z płynami ustrojowymi, ranami na skórze lub błonie śluzowej, drogą kropelkową (w trakcie kaszlu) oraz przez kontakt seksualny.

Należy pamiętać, że chory z wysypką cały czas zaraża – dopiero po całkowitym wygojeniu krost zakaźność ustępuje.

Objawy małpiej ospy

Początkowe objawy małpiej ospy to gorączka, bóle mięśni, bóle głowy, bóle pleców, dreszcze, uczucie zmęczenia oraz powiększone węzły chłonne.

Dalsze objawy obejmują pojawienie się plamistej wysypki, która pojawia się na skórze i błonach śluzowych, także na powiekach i skórze głowy w cięższych przypadkach. Wykwity z czasem zmieniają się w pęcherze, a jeśli doszło do zakażenia bakteryjnego skóry – w krosty. Zmiany skórne pojawiają się nawet na dłoniach i podeszwach stóp, a czasem mogą pojawić się tylko w okolicach narządów płciowych i odbytu.

Wysypka w przypadku małpiej ospy rozpoczyna się od twarzy i stopniowo obejmuje całe ciało. Może utrzymywać się od 2 do 4 tygodni. Uważa się, że dopiero w pełni wygojone zmiany ze świeżo utworzoną skórą przestają być zakaźne.

Małpia ospa pozostawia po sobie ślad – blizny po przebyciu choroby widoczne są na skórze nawet kilka lat.

Leczenie małpiej ospy

Metodą walki z małpią ospą jest leczenie objawowe – choroba powinna ustąpić po maksymalnie 21 dniach, ale w ciężkich przypadkach wymagana jest hospitalizacja Pacjenta. Często stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.

Aby potwierdzić (lub wykluczyć) zakażenie stosuje się test laboratoryjny polegający na wykrywaniu DNA wirusa za pomocą reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR). Do badania pobiera się płyn lub skórę z pęcherzy pokrywających ciało Pacjenta. Nie zaleca się wykonywania testów z krwi lub moczu.

Małpia ospa - jak zapobiegać?

Jak zapobiegać zakażeniu wirusem małpiej ospy? Oprócz dokładnego mycia rąk, zwiększonego dbania o higienę, noszenia masek oraz gogli ochronnych, należy bezwzględnie unikać kontaktu z osobami chorymi.

Nie ma szczepionki na małpią ospę, ale przed zakażeniem chroni szczepienie przeciwko ospie prawdziwej. Istnieją 3 szczepionki przeciwko ospie prawdziwej - w niektórych krajach rozpoczęto szczepienia osób w grupie ryzyka (zagrożonych ciężkim przebiegiem choroby).

Czy osoby zaszczepione na ospę prawdziwą są bezpieczne? W pewien sposób tak - krzyżowa odporność wirusowa u tych, którzy otrzymali szczepionkę w dzieciństwie, może prowadzić do łagodnych objawów choroby lub ich braku. Zalecenia opracowane w USA w 2003 roku obejmują konieczność doszczepienia osób zaszczepionych przeciw ospie prawdziwej wcześniej niż 3 lata temu.

 

Źródła:

Data dodania 03.06.2022
Data ostatniej aktualizacji 12.12.2023