Przyczyny choroby wrzodowej - jak z nimi walczyć?

Data publikacji: 03.10.2018
Wrzody dają się we znaki najczęściej wiosną i jesienią, wtedy bolą i pieką. Naukowcy odkryli ich prawdziwą przyczynę: bakterię, która uszkadza błonę śluzową żołądka i dwunastnicy.
przyczyny choroby wrzodowej

Spis treści:

- Do niedawna za przyczynę choroby wrzodowej, oprócz stresu uważano kiedyś napięcie nerwowe, spożywanie tłustych, słonych i ostrych potraw, nieregularne posiłki, picie dużej ilości kawy i alkoholu. Dziś wiemy już, że czynniki te wprawdzie nie sprzyjają zdrowiu żołądka, ale choroby nie wywołują. Mogą natomiast zaostrzać jej objawy – mówi dr Marceli Chmiel gastrolog z Centrum Medycznego Damiana.
Aby jednak doszło do powstania choroby wrzodowej, w żołądku musi zadomowić się Helicobacter pylori, bakteria uszkadzająca jego śluzówkę.


Intruz wnika do organizmu

Do ustroju dostaje się drogą pokarmową, najczęściej poprzez jedzenie brudnymi rękami, picie nieprzegotowanej wody z kranu czy oligoceńskiej, jedzenie żywności (np. mięsa, wędlin, masła, śmietany, mleka, serów itp.) z niewiadomych źródeł. Zdarza się, że bakteria wnika do organizmu podczas… pocałunku z kimś, kto jest nią zarażony! - Najłatwiej jest jej zainfekować nasz organizm w chwilach osłabienia odporności, np. w wieku dziecięcym lub po 50. kiedy układ immunologiczny gorzej pracuje. Ale tak naprawdę niebezpieczna jest przez całe życie – mówi dr Marceli Chmiel.

Pierwsze objawy choroby wrzodowej

Sam moment zakażenia nie daje żadnych objawów, podobnie przez pewien czas po zainfekowaniu chory nie odczuwa dolegliwości. Zdarza się jednak – choć są to przypadki należące do mniejszości – że bakteria tuż po wniknięciu powoduje ostry stan zapalny żołądka, sprawiając, że czujemy ból brzucha, mdłości, brak apetytu oraz chudniemy. Dolegliwości te jednak po jakimś czasie same ustępują i wydaje się, że problem został zażegnany. -Niestety, tak nie jest.

Helicobacter pylori osiedla się na stałe na błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy. Jest doskonale przygotowana do przetrwania w tym środowisku: nie obawia się nawet kwasu żołądkowego, choć eliminuje on inne drobnoustroje. Tej jednak bakterii nie może pokonać, ponieważ produkuje ona specjalny enzym, ureazę, rozkładający mocznik z krwi do dwutlenku węgla i amoniaku. To zobojętnia działanie kwasu solnego i sprawia, że bakteria jest całkowicie bezpieczna. I wszystko byłoby w porządku, bo sama obecność bakterii nie jest groźna dla zdrowia, gdyby nie fakt, że wytwarza jeszcze jedną substancję, cytotoksynę wakuolizującą.

- To właśnie owa cytotoksyna uszkadza błonę śluzową górnej części żołądka i opuszki dwunastnicy, powodując ich przewlekły stan zapalny. To osłabia śluzówkę, która produkuje za mało śluzu ochronnego i nie może się bronić przed żrącą zawartością treści żołądkowej. Efektem może być zanik śluzówki żołądka, nadżerki, owrzodzenia. Na początku ranki są drobne, z czasem się jednak powiększają i pogłębiają, rosnąc z kilku milimetrów nawet do kilku centymetrów. Uszkodzone miejsca mogą krwawić, będąc przyczyną krwotoków – twierdzi dr Marceli Chmiel gastrolog z Centrum Medycznego Damiana.

Już dziś KUP ONLINE wizytę u gastrologa!

Boli i piecze

Podstawowym objawem choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy jest ból. Spowodowany jest działaniem kwasu żołądkowego na nerwy, normalnie ukryte w ścianie żołądka lub dwunastnicy, lecz teraz, na skutek pogłębiających się nadżerek, znajdujących się w zasięgu działania kwasu.

- Ból ma charakter piekący, najczęściej pojawia się pośrodku brzucha, poniżej mostka, nad pępkiem. Często towarzyszy mu uczucie głodu. Jeśli wrzody usadowiły się na ściankach żołądka, ból pojawia się bezpośrednio lub do pół godziny po posiłku. Jeśli choroba zaatakowała dwunastnicę, dolegliwości dają o sobie znać później, ok. godziny dwóch po zjedzeniu czegoś. Mogą dokuczać też na czczo lub w nocy. Bólom mogą towarzyszyć wzdęcia, zgaga, odbijanie, nudności, wymioty – mówi dr Chmiel. Większość wrzodowców jest szczupła, bo w czasie zaostrzenia objawów unika jedzenia. Charakterystyczna dla choroby wrzodowej jest jej sezonowość: objawy wyraźnie zaostrzają się wiosną i jesienią. Nie wiadomo, dlaczego tak się dzieje, ale jest to na tyle typowy objaw, że wręcz ułatwia postawienie diagnozy.

Diagnostyka choroby wrzodowej

Obecność Helicobacter pylori jest stosunkowo łatwo wykryć. Jest to pierwszy krok, jeśli lekarz podejrzewa u nas chorobę wrzodową. Możliwe jest to dzięki serologicznemu badaniu krwi, przeprowadzanemu w laboratorium. Jednak równie wiarygodny jest test, który można kupić w aptece i zrobić samemu w domu. Wystarczy jedna kropla krwi, a wynik odczytuje się po 5-10 minutach. Inną metoda jest tzw. test ureazowy (bada się świeżo pobrany wycinek błony śluzowej) lub oddechowy (trzeba zjeść posiłek do którego dodany jest amoniak zawierający specjalnie oznakowane cząsteczki węgla). Najnowszą metodą są testy molekularne, które polegają na znalezieniu fragmentów DNA bakterii w wycinku z żołądka, w ślinie, czy kale.
- Absolutna pewność co do natury żołądkowych dolegliwości daje badanie, zwane gastroskopią, czyli wziernikowanie układu pokarmowego. Badanie odbywa się na leżąco i w miejscowym znieczuleniu, które powstrzymuje wymioty. Trwa około 5 minut – przekonuje dr Chmiel.

Lekarz przez usta i przełyk wprowadza do żołądka i dwunastnicy giętką rurkę o średnicy poniżej 1 cm, zakończoną mikrokamerą. Ogląda przełyk, żołądek i dwunastnicę i sprawdza, w jakim stanie jest ich śluzówka i czy nie zadomowiły się na niej wrzody. W razie jakichkolwiek wątpliwości podczas gastroskopii możliwe jest pobranie wycinków z żołądka, by ocenić je pod mikroskopem i wykluczyć nowotwór.

Leczenie

- Jeśli badanie potwierdzi obecność bakterii i chorobę wrzodową, chory dostanie receptę na dwa antybiotyki oraz lek, zwany inhibitorem pompy protonowej. Zadaniem antybiotyków jest tzw. eradykacja, czyli eliminacja bakterii. Inhibitor pompy protonowej z kolei zmniejsza wydzielanie kwasu solnego prawie do zera, dzięki czemu śluzówka żołądka może się wygoić – mówi dr Marceli Chmiel gastrolog z Centrum Medycznego Damiana.

Kuracja trwa z reguły od 7 do 14 dni, choć czasem konieczne jest jej wydłużenie. Jeśli po kuracji ustąpią dolegliwości, chorobę uznaje się za wyleczoną, nie trzeba też robić kolejnej gastroskopii, by to potwierdzić. Można wykonać tzw. test oddechowy na obecność H. pylori, by sprawdzić, czy bakteria przetrwała atak antybiotyków. Jeśli jednak dolegliwości powrócą lub test wykaże utrzymującą się obecność bakterii, kuracje trzeba powtórzyć, jednak z zastosowaniem dwóch innych antybiotyków. Wyeliminowanie H. pylorii oznacza wyleczenie choroby wrzodowej.

Korzystamy z mocy natury

Podczas choroby lub leczenia pomocne mogą się okazać domowe sposoby łagodzenia dolegliwości. Napar z siemienia lnianego (łyżkę nasion zalewa się szklanką wrzątku, przykrywa i odstawia na 15 minut albo gotuje na wolnym ogniu), pity pomiędzy posiłkami pokrywa śluzówkę żołądka ochronnym „płaszczykiem”. Innym specyfikiem stosowanym przy dolegliwościach wrzodowych jest olej cedrowy. Jego zaletą jest wysoka (ponad 90 proc składu) zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (linolowego i linolenowego), które nie powstają w organizmie i dostarczane są tylko z pożywieniem. Uszczelniają one ścianki naczyń krwionośnych i nabłonek wyściełający układ pokarmowy. Trzeba jednak zwrócić uwagę, by powyższych specyfików nie stosować jednocześnie z lekami, bo mogą utrudniać ich wchłanianie. Trzeba odczekać ok. dwóch godzin, by leki się wchłonęły.

Choroba wrzodowa

Zalecamy dietę

W trakcie trwania objawów i leczenia należy zrezygnować z tłustych i smażonych potraw, kawy, mocnej herbaty, alkoholu i słodyczy, głównie czekolady. Potrawy te zwiększają wydzielanie soku żołądkowego! Lepiej też unikać działających drażniąco na żołądek potraw, takich jak kwaśne owoce, pomidory, cebula, czosnek, ostre przyprawy i marynaty. Po wyleczeniu można będzie do nich powrócić.
Jeśli chcemy, by nasz żołądek jak najdłużej pozostał zdrowy, powinniśmy rzucić palenie - u palaczy łatwiej dochodzi do powstania wrzodów, dłużej się one goją, a infekcja H. pylori jest trudniejsza do wyleczenia.

Inne przyczyny choroby wrzodowej

Chorobę mogą wywołać także leki przeciwbólowe z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych: między innymi kwas acetylosalicylowy (aspiryna), ibuprofen, naproksen, piroksykam, diklofenak. - Preparaty te uszkadzają mechanizmy obronne chroniące żołądek przed czynnikami drażniącymi, przede wszystkim kwasem solnym. Niebezpieczne jest ich przewlekle stosowanie, jedna tabletka nie zaszkodzi. Jeśli to leki z grupy NLPZ spowodowały zaburzenia, kuracja polega na ich odstawieniu i podaniu inhibitora pompy protonowej. Podawanie ich można ponownie podjąć po wyleczeniu, ale zawsze w osłonie z inhibitora. Jeśli jednak zdarzyło się powikłanie (krwotok lub perforacja), to stosowanie NLPZ jest zabronione na całe życie – mówi dr Marceli Chmiel gastrolog z Centrum Medycznego Damiana.

U niektórych osób zarażonych Helicobacter pylori dochodzi w chorych miejscach wręcz do rozwoju chłoniaka żołądka lub innych typów nowotworu czy choroby Menetriera. Ale to jeszcze nie koniec listy „grzechów” tej bakterii. Potrafi ona nieźle narozrabiać także poza żołądkiem. Podejrzewa się ją o współudział w rozwoju takich chorób, jak trądzik różowaty, choroba Raynauda, przewlekła idiopatyczna pokrzywka, plamica Schoenleina-Henocha, a nawet choroba wieńcowa czy zawał. Powiązania pomiędzy tymi schorzeniami, a obecnością Helicobacter pylori są jednak dopiero badane, naukowcy wciąż nie mają pewności co do ich prawdopodobieństwa.

Nieleczona choroba wrzodowa może powodować powikłania: krwawienie lub krwotok (często z anemią), perforację (przebicie ściany żołądka lub dwunastnicy) lub stenozę (zwężenie światła przewodu pokarmowego powodujące wymioty). Gdy ból w górnej części brzucha jest ostry i silny, pojawiają się krwawe lub czarne stolce albo zawierające krew wymioty czy przypominające fusy po kawie, trzeba szybko wezwać pogotowie lub zgłosić się do szpitala.

autor: Hanna Mądra
konsultacja merytoryczna: dr Marceli Chmiel, gastrolog

Na czym polega choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy?

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy potocznie jest nazywana po prostu „wrzodami”. Polega ona na cyklicznym pojawianiu się owrzodzeń trawiennych, czyli organicznych ubytków błony śluzowej, najczęściej w opuszce dwunastnicy oraz żołądku. Wrzodom towarzyszą zapalne nacieki oraz martwica. Choroba wrzodowa rzadziej rozwija się w dolnej części przełyku oraz pętli dwunastnicy.

Jakie są przyczyny choroby wrzodowej?

Bezpośrednią przyczyną choroby wrzodowej jest zakażenie organizmu bakterią Helicobacter pylori. U pacjentów ze wrzodami żołądka do zakażenia bakterią dochodzi aż w 70% przypadków, z kolei wrzodom dwunastnicy towarzyszy ona niemal zawsze.

Helicobacter pylori to patogen, który produkuje groźne dla błony śluzowej toksyny i wywołuje w niej stan zapalny. To z kolei doprowadza do podwyższenia poziomu gastryny i większego wydzielania kwasu żołądkowego. Konsekwencją jest powstanie owrzodzeń żołądka i dwunastnicy.

Inne przyczyny - papierosy

Istnieje grupa czynników, które same w sobie nie wywołują choroby wrzodowej, jednak zwiększają ryzyko jej wystąpienia i znacznie zaostrzają jej przebieg. Tuż obok regularnego zażywania niektórych leków i współistnienia innych chorób, istotną przyczyną choroby wrzodowej jest palenie tytoniu.

Składniki dymu tytoniowego działają drażniąco na błonę śluzową układu pokarmowego, powodując degenerację jej komórek. Gdy dym tytoniowy „połączy siły” z obecną w organizmie Helicobacter pylori, ryzyko choroby wrzodowej drastycznie wrasta. Chcesz ustrzec się przed wrzodami żołądka i dwunastnicy? Najwyższy czas przestać palić!

Przyczyny genetyczne

Zauważono, że na rozwój choroby wrzodowej podatne są osoby cierpiące na dyspepsję. Jest to schorzenie polegające na połączeniu różnych dolegliwości układu pokarmowego, w tym poposiłkowego uczucia pełności, pieczenia w nadbrzuszu i wczesnego uczucia sytości. Ponadto podejrzewa się, że na wrzody żołądka i dwunastnicy bardziej podatne są osoby, które posiadają grupę krwi 0.

Alarmujące objawy

Kiedy możesz podejrzewać, że wrzody żołądka i dwunastnicy dotknęły i ciebie? Choroba wrzodowa daje o sobie znać poprzez specyficzne i trudne do przeoczenia sygnały takie, jak:

  • ból na środku brzucha, poniżej mostka lub tuż nad pępkiem. Osoby chore najczęściej opisują go jako piekący, a nawet przypominający uczucie głodu.
  • odbijanie, gazy, mdłości.
  • nasilenie dolegliwości bólowych po jedzeniu – najczęściej 30-60 minut po posiłku.
  • wrzody dwunastnicy objawiają się bólem pojawiającym się zaraz po przebudzeniu oraz bólami nocnymi.

Trzeba jednak wiedzieć, że choroba wrzodowa przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo. Nie wszyscy chorzy wykazują typowe objawy, dlatego diagnoza schorzenia nie zawsze jest łatwym zadaniem. Dodatkowo, wrzody żołądka i dwunastnicy to choroby „podstępne” – często dochodzi do okresowego, samoistnego wyciszenia dolegliwości.

Wrzody żołądka a gastroskopia. Jak się przygotować do badania?

Gastroskopia to badanie, które pozwoli uzyskać lekarzowi całkowitą pewność, że ma do czynienia z chorobą wrzodową. Wielu pacjentów słyszących, że czeka ich wziernikowanie żołądka odczuwa strach przed zabiegiem, a niektórzy nawet decydują się zrezygnować z leczenia. W rzeczywistości gastroskopii nie należy się obawiać – to zabieg bezbolesny i całkowicie bezpieczny.

O powodzeniu badania decyduje w dużej mierze właściwe przygotowanie pacjenta. Na około 6 godzin przed zabiegiem nie należy nic jeść, a ostatni napój można wypić 4 godziny przed badaniem. Przed gastroskopią nie należy również palić papierosów ani żuć gumy do żucia.

Choć badanie wydaje się inwazyjne należy pamiętać, że jest wykonywane w znieczuleniu miejscowym. Jeśli jest to wskazane, podczas gastroskopii lekarz może pobrać wycinki wrzodów, które zostaną dokładnie przekazane do dokładniejszych badań.

Domowe leczenie wrzodów żołądka – zioła i warzywa

W przypadku stwierdzenia u pacjenta choroby wrzodowej, niezbędna jest konsultacja ze specjalistą i podjęcie odpowiednio dopasowanej farmakoterapii. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby wspomóc ją naturalnymi sposobami leczenia wrzodów żołądka i dwunastnicy w domu.

Zioła bogate w garbniki

Garbniki to substancje pochodzenia roślinnego, które wykazują działanie regenerujące, przeciwbakteryjne oraz antykrwotoczne. Znajdują się przede wszystkim w ziołach takich, jak babka lancetowata, szałwia lekarska, dziurawiec, mącznica lekarska, kurze ziele. Regularne spożywanie naparów z tych ziół zmniejszy dolegliwości związane z chorobą wrzodową i przyspieszy leczenie zmian.

Zielone koktajle

Na objęty wrzodami żołądek jak kompres zadziałają koktajle ze świeżych warzyw i owoców. Warto przygotować zdrowy napój z liścia białej kapusty, korzenia selera oraz marchwi. Dobrym sposobem na ulżenie sobie w objawach wrzodów żołądka jest picie koktajlu z niedojrzałych bananów wymieszanych z odrobiną wody oraz naturalnych alg morskich.

Siemię lniane

Siemię lniane od wieków znane jest ze swoich cudownych właściwości prozdrowotnych. Wywiera szczególnie dobry wpływ na pracę układu pokarmowego – jest powszechne stosowane m. in. w profilaktyce zaparć oraz wielu chorobach jelit. Jego atuty można wykorzystać również w leczeniu choroby wrzodowej.

  • Poza popularnym naparem z nasion siemienia lnianego, osoby chorujące na wrzody mogą stosować „kisiel” z nasion lnu. Wystarczy zalać 1 łyżkę nasion zimną wodą, a następnie gotować na wolnym ogniu do uzyskania gęstej „galaretki”. Potem wystarczy odcedzić powstałą maź od ziaren i spożywać ją raz dziennie, jeszcze przed spożyciem pierwszego posiłku.
  • Innym sposobem na skorzystanie ze wspaniałych właściwości lnu jest przygotowanie odwaru. Łyżkę nasion zalej szklanką letniej wody i gotuj przez około 15 minut pod przykryciem. Pij 2 razy dziennie po pół szklanki przed posiłkami.

Stosując siemię lniane na  nadżerki żołądka odczujesz poprawę już po kilku dniach. Maź z nasion lnu działa na wrzody jak plaster, zapobiegając następnym podrażnieniom, przyspieszając regenerację błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Ponadto, warto pamiętać, że picie lnu przysłuży się zdrowiu całego twojego organizmu – siemię lniane działa doskonale nie tylko na układ trawienny, ale kondycję skóry, włosów i paznokci. Jest również skarbnicą minerałów oraz witamin.

5 porad, jak zapobiegać chorobie

Stara maksyma mówi, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Powiedzenie to doskonale pasuje do choroby wrzodowej, ponieważ walka z nią bywa długotrwała i wymagająca wielu wyrzeczeń. Tymczasem, dbając o swój tryb życia można zminimalizować ryzyko wrzodów żołądka i dwunastnicy.

  1. Ogranicz używki – papierosy i alkohol. Dym nikotynowy działa destrukcyjnie na ściany żołądka, podobnie jak alkohol, który wzmaga produkcję soków trawiennych.
  2. Nie dopuszczaj do zaparć – resztki niestrawionego pokarmu zbyt długo zalegające w jelitach wydzielają toksyny, które niszczą ich ściany. Przewlekłe zaparcia to czynnik sprzyjający rozwojowi wrzodów dwunastnicy.
  3. Nie nadużywaj leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych.
  4. Uprawiaj sport – aktywność fizyczna reguluje pracę układu pokarmowego i sprzyja dobremu trawieniu.
  5. Jedz zdrowo – unikaj ostrych przypraw, soli, słodyczy, przetworzonej żywności. Nie pij bardzo gorących napojów i wystrzegaj się picia kawy na czczo.
KUP ONLINE


Literatura tematu:

  • Grażyna Rowicka, Michał Czajka Znaczenie diety w profilaktyce i leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy
  • Stanisław J. Konturek Choroba wrzodowa - patofizjologia i leczenie
  • Lucija Kuna, Jelena Jakab, Robert Smolic, Nikola Raguz-Lucic, Aleksandar Vcev and Martina Smolic Choroba wrzodowa: krótki przegląd terapii konwencjonalnej i opcji leczenia ziołami (Peptic Ulcer Disease: A Brief Review of Conventional Therapy and Herbal Treatment Options)
  • Grażyna Kołodziej, Sylwia Klasik - Ciszewska Profilaktyka i terapia żywieniowa w chorobie wrzodowej żołądka
Data dodania 03.10.2018
Data ostatniej aktualizacji 06.04.2023