PORTAL PACJENTA
Różyczka to choroba zakaźna wieku dziecięcego. W wielu wypadkach choroba przebiega bezobjawowo, a jeśli objawy pojawiają się, to zaliczane są do nich powiększone węzły chłonne, gorsze samopoczucie i wysypka. Wirus różyczki jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży, które jeśli nie przechodziły różyczki, powinny przed zajściem w ciążę rozważyć szczepienie ochronne. Co jeszcze trzeba wiedzieć o różyczce?
Spis treści:
- Rózyczka - czym jest?
- Objawy różyczki
- Diagnostyka różyczki
- Szczepionka na różyczkę
- Leczenie różyczki
- Powikłania po różyczce
Różyczka - czym jest?
Różyczka to choroba wirusowa, za którą odpowiedzialny jest wirus Rubavirus z rodziny Togaviridae, który przenoszony jest drogą kropelkową. Oznacza to, że do zarażenia może dojść przez bezpośredni kontakt z chorym (np. kropelkami śliny obecnymi w kaszlu) lub materiałem zakaźnym (krwią, moczem, wydzieliną z nosa). Okres wylęgania wirusa wynosi od 14 do 21 dni (zwykle 16–18), przy czym zakaźność dla innych ludzi występuje na 7 dni przed pojawieniem się wysypki i utrzymuje do 7 dni po jej wystąpieniu. W praktyce oznacza to, że wirus może być przenoszony przez chorego zanim jeszcze wystąpią objawy.
Różyczka wrodzona a różyczka w ciąży
Różyczka jest niebezpieczna dla kobiet ciężarnych, bowiem ma zdolność przenikania przez łożysko i może uszkodzić płód. Na im wcześniejszym etapie ciąży dojdzie do zarażenia, tym poważniejsze będą powikłania.
Różyczka wrodzona (dokładnie zespół różyczki wrodzonej) to choroba, która rozwija się u płodu na skutek infekcji pierwotnej wirusem różyczki u matki. W pierwszym trymestrze ciąży występuje największe ryzyko poronienia oraz rozwoju wad wrodzonych - przy zakażeniu do 11. tygodnia ciąży ryzyko rozwoju poważnych wad wynosi około 90 proc., natomiast po 16. tygodniu ciąży infekcja nie zwiększa istotnie ryzyka rozwoju wad,
Ryzyko dotyczy tylko infekcji pierwotnej, czyli pierwszego zachorowania na różyczkę. W przypadku ponownej infekcji ryzyko jest dużo mniejsze i kształtuje się na poziomie 5-8 proc. w pierwszym trymestrze, potem staje się minimalne.
U dzieci z zespołem różyczki wrodzonej wirus może być obecny w moczu bardzo długo, nawet do 12 miesięcy, a niekiedy do 2 lat.
Kiedy jest najwięcej zachorowań na różyczkę?
Zachorowania na różyczkę pojawiają się najczęściej zimą lub wczesną wiosną. Najczęściej chorują dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, przy czym infekcja na ogół przebiega u nich łagodnie, czasem nawet bez wystąpienia wysypki. Zachorowania zdarzają się także osobom starszym, przy czym różyczka u dorosłych ma dużo ostrzejszy przebieg, częściej też mogą wystąpić powikłania.
Objawy różyczki
Zakażenie wirusem różyczki przebiega w około 25-50 proc. przypadków bezobjawowo, a jeśli objawy pojawiają się, to są mało specyficzne. Na początku występują objawy grypopodobne, jak gorsze samopoczucie, ból głowy, mięśni, nieżyt górnych dróg oddechowych, brak apetytu i stan podgorączkowy.
W miarę rozwoju choroby pojawiają się bolesne i powiększone węzły chłonne (wirus namnaża się w nich), zwykle zauszne i szyjne. Następnie na twarzy, szyi i potem na całym ciele pojawia się drobna, grudkowo-plamista lub plamista, wysypka znikająca po 2–3 dniach. Może dochodzić do łuszczenia się skóry, jednak wysypka nie jest swędząca.
U dzieci starszych i dorosłych mogą pojawić się bóle stawów, zapalenie spojówek, nudności oraz wysoka gorączka.
Diagnostyka różyczki
W przypadku podejrzenia różyczki lub zaobserwowania wysypki na skórze należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu lub do pediatry. Rozpoznanie stawia lekarz na podstawie objawów, a zgodnie z zaleceniami Programu eliminacji różyczki WHO, może skierować pacjenta na badanie serologiczne. Zachorowania na różyczkę powinny być rejestrowane w Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Dotyczy to również zachorowań na zespół różyczki wrodzonej.
Badanie IgG z krwi przeciw wirusowi różyczki wykonywane jest obowiązkowo u kobiet ciężarnych w I trymestrze ciąży - do 10. tygodnia. W ramach profilaktyki zaleca się także wykonanie go przed rozpoczęciem starań o dziecko, przy czym lekarz może zalecić szczepienie na różyczkę na etapie planowania ciąży.
Jak czytać wynik badania na różyczkę?
- Obecność przeciwciał IgG oraz brak przeciwciał IgM świadczy o odporności przeciw wirusowi różyczki (poszczepiennej lub po przebyciu choroby).
- Przy niskim stężeniu IgG należy oznaczyć przeciwciała w klasie IgM lub wykonać powtórne oznaczenie IgG (wzrost w porównaniu do pierwszego badania świadczy o infekcji).
- Przeciwciała IgM powstają w infekcji jako pierwsze i po kilku tygodniach zanikają. Natomiast przeciwciała IgG pojawiają się dopiero po pewnym czasie, ale pozostają do końca życia.
- Jeśli nie stwierdzono obecności przeciwciał IgG, istnieje ryzyko zachorowania.
- Wykrycie przeciwciał IgM lub wzrastającego w kolejnych badaniach stężenia przeciwciał w klasie IgG oznacza świeże zakażenie wirusem różyczki.
Szczepionka na różyczkę
Od 2004 r. do Programu Szczepień Ochronnych wprowadzono skojarzoną szczepionkę przeciwko różyczce, odrze i śwince. Powszechnymi szczepieniami objęte są obecnie wszystkie dzieci w 13.–14. miesiącu życia, dawkę przypominającą podaje się w 10. roku życia.
Odporność poszczepienna po jednorazowym szczepieniu może wygasnąć po 15 latach, dlatego niezbędne jest podanie drugiej dawki.
Leczenie różyczki
Różyczka występuje obecnie rzadko, właśnie ze względu na wdrożenie programu szczepień. Jeśli dojdzie do zachorowania prowadzone jest leczenie objawowe, polegające na izolacji oraz podawaniu leków przeciwgorączkowych i łagodzących dolegliwości bólowe.
W przypadku wrodzonej różyczki leczenie uzależnione jest od objawów klinicznych, może więc obejmować obserwację, leczenie farmakologiczne, a także operacyjne. Decyzję o leczeniu podejmuje lekarz.
Powikłania po różyczce
W przypadku różyczki nabytej powikłania są rzadkie. Jeśli występują to mogą obejmować zapalenie spojówek, zapalenie stawów (zwłaszcza dłoni i nadgarstków, występujące głównie u kobiet i dziewcząt), zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie mózgu i przemijającą skazę małopłytkową. Przechorowanie różyczki daje odporność na całe życie, gdyż we krwi wytwarzają się przeciwciała przeciw wirusowi.
Natomiast w zespole różyczki wrodzonej stopień powikłań jest zróżnicowany i może obejmować postępujący niedosłuch, upośledzenie widzenia (do głuchoty i ślepoty włącznie), objawy dotyczące ośrodkowego układu nerwowego, padaczkę, mózgowe porażenie dziecięce, zaburzenia kardiologiczne, zaburzenia hormonalne.
Źródła
- A. Boroń–Kaczmarska, Choroby zakaźne i pasożytnicze, PZWL, Warszawa 2017;
- J. Cianciara, J. Juszczyk, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Czelej, Lublin 2007;
- J. E. Drutz, Różyczka, Medycyna po dyplomie, dostęp 15.03.2024;
- Szczepienia.pzh.gov.pl: Różyczka; dostęp 15.02.2024;
- Public Health Agency, Różyczka a ciąża, dostęp 15.03.2024.
