Żółta febra - drogi zakażenia, objawy, leczenie; szczepionka przeciw żółtej gorączce

Data publikacji: 26.04.2019 ,Data aktualizacji: 14.09.2022
Czas czytania: 8 minut
żółta gorączka przyczyny objawy leczenie

Ugryzienie komara w Polsce kończy się swędzącym bąblem i co najwyżej uogólnioną reakcją alergiczną. Jednak ukąszenie przez komara w kraju endemicznego występowania żółtej febry lub zwiększonego ryzyka wirusa gorączki krwotocznej, może skończyć się tragicznie – śpiączką i zgonem.

Sprawdź, czym jest żółta febra, jak można się nią zarazić oraz w jaki sposób można skutecznie ochronić się przed tą tropikalną chorobą.

Gdzie zaszczepić się na żółtą febrę w Warszawie? Wykonanie szczepienia oferuje Centrum Medyczne Damiana. Zapraszamy do zapisów!

ZADZWOŃ

Spis treści:


Czym jest żółta febra?

Żółta febra, zwana żółtą gorączką (ang. yellow fever, łac. febris flava, flavivirus febricus), to zakaźna choroba wirusowa o nagłym i ostrym przebiegu, której pierwsze objawy nie różnią się znacząco od grypy. Chorobę wywołują patogenne flawiwirusy RNA (łac. flavus, tł. żółty), przenoszone głównie przez zakażone wirusem komary. Wymieniony w nazwie choroby kolor żółty sugeruje ryzyko wystąpienia u chorego objawów żółtaczki.

Żółta gorączka jest groźną chorobą, która pomimo endemicznego charakteru (występowania w określonym obszarze geograficznym), wykazuje zwiększone ryzyko do rozprzestrzeniania się, a tym samym naruszenia globalnego bezpieczeństwa. Poza typowymi dla infekcji wirusowej objawami tj. bóle głowy czy dreszcze, istnieje ryzyko rozwinięcia się objawów gorączki krwotocznej i zgonu Pacjenta.

Szczepienie przeciwko żółtej gorączce jest najlepszą formą ochrony, skierowaną do osób podróżujących do obszarów, w których występuje ryzyko zakażenia żółtą gorączką.

Historia choroby

Wirus żółtej gorączki najprawdopodobniej pochodzi z Afryki i to z tego kontynentu został „przetransportowany” na statkach handlowych do Nowego Świata – Ameryki Północnej. Zainfekowane komary bardzo łatwo rozprzestrzeniały się po kraju, zarażając kolejnych mieszkańców. W drugiej połowie XVIII wieku doszło do jednej z największych epidemii żółtej febry w Filadelfii – szacuje się, że 10% populacji poniosło śmierć.

Kolejne epidemie żółtej gorączki nie pozostawały złudzeń, że choroba jest bardzo niebezpieczna.

W 1886 roku kubański lekarz po raz pierwszy opisał nosiciela śmiercionośnej choroby – komara z gatunku Aedes aegypti. Zintensyfikowane badania nad czynnikiem chorobotwórczym, w kolejnych latach przyniosły oczekiwany skutek – wyizolowanie wirusa i opracowanie szczepionki. Żywą, atenuowaną szczepionkę przeciwko śmiercionośnej chorobie wywołującej epidemie, opracował w 1930 roku zespół Max’a Theiler’a.

Max Theiler (lekarz, wirusolog, bakteriolog) w roku 1951 otrzymał z Fundacji Rockefellera Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny, za odkrycie skutecznej szczepionki przeciwko żółtej febrze.

Gdzie występuje żółta gorączka?

Żółta febra nie jest chorobą występującą w Polsce. Wirus żółtej gorączki bardzo często występuje w tropikalnych i subtropikalnych obszarach Afryki i Ameryki Południowej – łącznie, w ponad 40 krajach na świecie:

Kraje Afryki:

Kenia, Uganda, Angola, Benin, Burkina Faso, Burundi, Czad, Demokratyczna Republika Konga, Erytrea, Etiopia, Gabon, Gambia,  Ghana, Gwinea, Gwinea Bissau, Gwinea Równikowa, Kamerun, Kenia, Kongo, Liberia, Mali, Mauretania, Niger, Nigeria, Rwanda, Senegal, Sierra Leone, Somalia, Sudan, Tanzania, Togo, Uganda, Wybrzeże Kości Słoniowej, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Zambia.

Kraje Ameryki Południowej i Środkowej:

Boliwia, Brazylia, Ekwador, Gujana, Gujana Francuska, Kolumbia, Panama, Paragwaj, Peru, Surinam, Trynidad i Tobago, Wenezuela.


Żółta febra – jak można zarazić się wirusem?

Żółta febra zaliczana jest do grupy wirusowych gorączek przenoszonych przez stawonogi (międzynarodowa klasyfikacja chorób – kod A95). Wirus żółtej gorączki przenosi się na człowieka przez ukąszenie zarażonego wirusem komara m.in. z gatunku Aedes aegypti lub Haemagogus:

  • Aedesaegypti – komar egipski, który obecnie występuje w wielu innych (niż afrykańskie) rejonach świata;
  • Haemagogus – gatunek komara występujący głównie w Ameryce Środkowej i Południowej, obejmuje łącznie 28 gatunków.

Wyróżnia się kilka postaci choroby, których cechą wspólną jest transmisja wirusa – czyli przenoszenie czynnika zakaźnego przez zakażone komary (moskity). W każdej poniżej postaci choroby wektorem jest komar:

  • postać leśna (dżunglowa): rezerwuarem wirusa jest zwierzę (np. małpa);
  • postać sawannowa (pośrednia): rezerwuarem wirusa jest człowiek lub inne zwierzę (np. małpa);
  • postać miejska: rezerwuarem patogenu jest człowiek.

Dżunglowa (leśna) postać wirusa wywołującego żółtą gorączkę, przenosi się przez zakażone komary, od zwierząt mieszkających w dżungli (głównie małp) – na człowieka. Zazwyczaj, zakażonymi osobami są ludzie pracujący w dżungli lub podróżujący w celach turystycznych.

Postać sawannowa (pośrednia) obejmuje przeniesienie wirusa ze zwierzęcia leśnego na człowieka – lub z człowieka na człowieka przez komary.

W miejskim cyklu rozprzestrzeniania się żółtej febry, do zakażenia wirusem dochodzi na drodze kontaktu: między komarem (głównie z gatunku Aedes aegypti), a chorym człowiekiem. Kolejno, choroba przenosi się więc z chorego człowieka na człowieka zdrowego. Ta postać choroby wykazuje największe ryzyko do wystąpienia stanu epidemii.


Objawy żółtej gorączki

Okres inkubacji po kontakcie z wirusem (ukąszeniem przez zakażonego komara) wynosi średnio od 3 do 6 dni. Najczęściej choroba przebiega łagodnie, bez większych komplikacji. Istnieje możliwość bezobjawowego przebiegu choroby.

Jakie są objawy żółtej gorączki? Do typowych objawów choroby należą:

  • gorączka;
  • bardzo silne bóle głowy;
  • dreszcze;
  • światłowstręt;
  • ogólne osłabienie;
  • nudności;
  • wymioty;
  • bóle kończyn;
  • bóle mięśniowe;
  • bóle pleców;
  • ogólne bóle ciała;
  • bradykardia.

U części zakażonych wirusem żółtej febry osób, dochodzi do zaostrzenia objawów, a choroba przechodzi w niebezpieczną fazę krwotoczną. Uszkodzenie narządów wewnętrznych wiąże się z dysfunkcją układu nerwowego, krwionośnego i oddechowego. W obrazie klinicznym może dojść do krótkotrwałego (trwającego kilka, kilkanaście godzin) polepszenia samopoczucia (remisji) i kolejno, do nagłego pogorszenia zdrowia.

Objawami ciężkiego stanu Pacjenta zarażonego żółtą febrą są:

  • wysoka gorączka;
  • zaczerwienienie spojówek;
  • krwawienia m.in.: krwawe wybroczyny, wylewy na błonach śluzowych, krwawienia do przewodu pokarmowego, krwawienie narządów wewnętrznych;
  • niewydolność nerek;
  • uszkodzenie mięśnia serca;
  • uszkodzenie wątroby;
  • żółtaczka;
  • wstrząs anafilaktyczny.

Żółta febra – rozpoznanie i leczenie

Rozpoznania żółtej febry dokonuje się na podstawie wywiadu lekarskiego i obrazu klinicznego. W wywiadzie pojawiają się pytania o datę i miejsce ostatnich podróży (do obszarów endemicznego lub nieendemicznego występowania żółtej febry) i ostatnich aktywności.

Potwierdzeniem zarażenia flawiwirusem przenoszącym żółtą febrę, jest wykrycie przeciwciał IgM przeciwko wirusowi żółtej gorączki w próbce surowicy, za pomocą testu immunoenzymatycznego ELISA.

Dodatkowo zleca się wykonania badań diagnostycznych w celu wykrycia wirusa we krwi. Nieprawidłowości laboratoryjne w wynikach krwi Pacjenta, mogą sugerować zakażenie wirusem żółtej febry - są nimi m.in.:

  • leukopenia (w pierwszym tygodniu choroby);
  • leukocytoza (w drugim tygodniu choroby);
  • podwyższony wskaźnik czasu potrombinowego PT (wskaźnik krzepnięcia krwi);
  • zmniejszona liczba płytek krwi;
  • obecność produktów rozszczepienia fibryny (oznaczenie D-dimerów);
  • hiperbilirubinemia;
  • podwyższony poziom transaminaz.

Czy żółta febra jest uleczalna?

Nie ma leku zwalczającego infekcję wirusową, czyli leku na żółtą febrę. Objawowe leczenie żółtej gorączki polega na łagodzeniu dolegliwości wynikających z zakażenia. Pacjentowi podaje się odpowiednie środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a unika się podawania konkretnych grup leków, które mogą zwiększyć ryzyko pojawienia się krwawień.

U części osób zakażonych, choroba może przebiegać bezobjawowo lub łagodnie, a całkowite wyzdrowienie jest możliwe. Pacjenci powinni być hospitalizowani. Jednak żółta febra klasyfikowana do tzw. gorączek krwotocznych może spowodować, że u osoby chorej rozwiną się ciężkie objawy zakażenia wirusowego, w wyniku czego dojdzie do wielonarządowych uszkodzeń i śmierci Pacjenta.

Ze względu na fakt, że jedyną skuteczną ochroną przed żółtą febrą jest szczepienie i nie ma leków na zwalczenie krwotocznej postaci żółtej gorączki, aż około 50% Pacjentów narażona jest na zgon w wyniku ciężkiego przebiegu choroby – są to głównie małe dzieci i osoby starsze. W ciężkim stadium choroby Pacjent pozostaje pod ścisłą obserwacją – stosuje się leczenie podtrzymujące.


Przebieg choroby

Trudno ocenić, w którym kierunku rozwinie się u chorego żółta febra. W łagodnej postaci, rokowanie Pacjenta ze zdiagnozowaną żółtą gorączką są dobre, a niegroźne objawy ustępują samoistnie po kilku dniach. U chorego rozwija się trwała odporność na chorobę, która nie pozostawia trwałych skutków (poza czasową gorączką, bólami mięśni czy głowy). Łagodna postać choroby jest jednofazowa, bez komplikacji w obrazie klinicznym.

Jednak u części ukąszonych przez komara i zarażonych wirusem osób, poza wystąpieniem charakterystycznych objawów żółtej febry, może dojść do nagłego pogorszenia się zdrowia i nasilenia objawów. Okres wylęgania się żółtej gorączki to średnio 3-6 dni.

Wyróżnia się trzy okresy w ostrym przebiegu choroby krwotocznej:

  • okres pierwszy – objawów ogólnych, niespecyficznych (stan nagły);
  • okres drugi – remisji (1-2 dni od zakażenia);
  • okres trzeci – zaostrzenia objawów (4-9 dni od zakażenia).

Zwiastunem ciężkiej postaci choroby, jest (wbrew pozorom) nagła poprawa samopoczucia, po czym kolejno dochodzi do zaostrzenia choroby i pojawienia się stanów krwotocznych m.in. wybroczyn, krwawień wewnątrz narządowych, krwawych wymiotów, krwiomoczu czy krwotoków macicznych. Krwotoczna postać choroby może zakończyć się śpiączką i śmiercią Pacjenta.


Szczepionka na żółtą febrę

Szczepionka przeciw żółtej febrze zawiera atenuowany, czyli osłabiony szczep wirusa i jest to tzw. żywa szczepionka (17D). Każdej szczepionej osobie preparat podawany jest w dawce 0,5 ml.

W Polsce szczepionka przeciw żółtej gorączce podawana jest w postaci proszku i rozpuszczalnika do podania podskórnego lub domięśniowo. Szczepionka nie zawiera substancji konserwujących i jest przeznaczona:

  • dla dzieci powyżej 9 miesiąca życia;
  • dla młodzieży;
  • dla dorosłych.

Kto powinien się zaszczepić?

Szczepieniu powinny poddać się osoby szczególnie narażone na ukąszenie przez komara przenoszącego wirus żółtej febry (o ile nie występują przeciwskazania do takiego szczepienia). Szczepionka przeciw żółtej gorączce jest zalecana:

  • osobom podróżującym, przejeżdżającym lub mieszkającym w obszarach epidemicznego i endemicznego występowania choroby, szczególnie w krajach Afryki Subsaharyjskiej oraz krajach Ameryki Południowej i Środkowej;
  • podróżującym do krajów, w których zgodnie z Międzynarodowymi Przepisami Zdrowotnymi wymagany jest Międzynarodowy Certyfikat Szczepień (żółta karta).

Osoby wyjeżdzające na obszary zagrożone żółtą febrą, powinny przyjąć szczepienie na minimum 10 dni przed planowaną podróżą. Lista Państw zagrożonych chorobą jest publikowana i uaktualniana na stronach:

  • Światowej Organizacji Zdrowia (WHO);
  • Amerykańskiego Ośrodka Kontroli i Prewencji Chorób (CDC).

Międzynarodowy Certyfikat Szczepień lub Profilaktyki (ang. International Certificate of Vaccination or Prophylaxis, ICVP), czyli tzw. "żółta karta" jest dokumentem potwierdzającym wykonanie szczepień obowiązkowych (w tym m.in. przeciw żółtej gorączce) przed przybyciem do kraju docelowej podróży, w których zakażenie żółtą febrą stanowi realne zagrożenie dla przybywających lub zamieszkających tam osób.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) na bieżąco uaktualnia listę krajów, w których dokument ICVP potwierdzający szczepienie przeciw żółtej gorączce, jest obowiązkowym dokumentem okazywanym odpowiednim służbom przed wjazdem na dany obszar.

Jak długo działa szczepionka przeciw żółtej gorączce?

Szacuje się, że u ponad 95% osób zaszczepionych jedną dawką przeciw żółtej febrze, dochodzi do wytworzenia długotrwałej (dożywotniej) ochrony. Szczepienie dokumentowane jest w międzynarodowym dokumencie ICVP. W przypadku braku dokumentacji (np. zagubienia certyfikatu) o wykonanym w przeszłości szczepieniu przeciwko żółtej febrze, potwierdzeniem ochrony poszczepiennej będzie wykonanie badań z krwi, w celu sprawdzenia poziomu przeciwciał.

 

Szczepionka na żółtą febrę Warszawa

Wykonanie szczepienia przeciwko żółtej gorączce oferują placówki Centrum Medycznego Damiana. Zapisz się już dziś!

UWAGA! Wykonanie szczepienia poprzedza obowiązkowa konsultacja kwalifikująca ze specjalistą.  

ZADZWOŃ

 

Źródła: